Trong
hợp tác cùng có lợi, tuy Trung Quốc và Nga vẫn còn tồn tại một số vấn
đề không theo mong muốn của mỗi bên song xu thế tổng thể để phát triển
quan hệ hai nước vẫn mạnh mẽ.
Năm
2011, nhân dịp cùng kỷ niệm 10 năm ký “ Hiệp ước láng giềng thân thiện,
hữu nghị và hợp tác Trung-Nga ” (gọi tắt là Hiệp ước), hai nước đã thúc
đẩy toàn diện quan hệ song phương lên cấp độ cao hơn, lãnh đạo hai nước
liên tục giao lưu với nhau, lòng tin chính trị được tăng cường hơn, hợp
tác chiến lược càng chặt chẽ hơn, hợp tác trong các lĩnh vực được tiến
hành cùng lúc và liên tục đạt được những tiến triển mới lớn hơn. Trong
hợp tác cùng có lợi, tuy Trung Quốc và Nga vẫn còn tồn tại một số vấn đề
không theo mong muốn của mỗi bên song xu thế tổng thể để phát triển
quan hệ hai nước vẫn mạnh mẽ.
I- Hợp tác trong các lĩnh vực đi sâu phát triển
Năm
2011, trong bầu không khí hai nước long trọng kỷ niệm tròn 10 năm ký “
Hiệp ước ”, quan hệ đối tác hợp tác chiến lược giữa Trung Quốc và Nga
được nâng lên hơn nữa, hợp tác đôi bên cùng có lợi, ưu đãi lẫn nhau được
phát triển toàn diện, góp phần thúc đẩy mạnh mẽ công cuộc xây dựng hiện
đại hóa của hai nước và cải thiện hạnh phúc, lợi ích và phúc lợi của
người dân.
1- Lãnh đạo cấp cao tiếp tục duy trì giao lưu qua lại chặt chẽ
Lãnh
đạo hai nước tiếp tục duy trì cơ chế gặp gỡ dày đặc. Ngày 13/4/2011,
tại Hải Nam, Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào đã có cuộc gặp với Tổng
thống Nga Medvedev nhân dịp tới tham gia Hội nghị cấp cao các nước BRICS
(Braxin, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi). Ngày 15/6, Chủ tịch Hồ Cẩm
Đào đã có chuyến thăm chính thức nước Nga, đồng thời có bài phát biểu
với chủ đề “Mở ra cục diện mới phát triển quan hệ đối tác hợp tác chiến
lược Trung-Nga”, và sau đó tham dự các hoạt động như Diễn đàn kinh tế
quốc tế Saint Peterbourg lần thứ 15. Phía Nga cho rằng việc Chủ tịch Hồ
Cẩm Đào tới thăm Nga đúng dịp tròn 10 năm ký “Hiệp ước” và tham dự một
loạt hoạt động kỷ niệm có “ý nghĩa mang tính tiêu chí” đối với việc tăng
cường quan hệ hai nước. Sau đó, nguyên thủ hai nước đã hội kiến ở nhiều
diễn đàn như Hội nghị thượng đỉnh G20. Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội
Ngô Bang Quốc đã có chuyến thăm hữu nghị chính thức nước Nga, Thủ tướng
Putin và Thủ tướng Ôn Gia Bảo cũng lần lượt có các chuyến thăm lẫn nhau
nhân cuộc gặp định kỳ của thủ tướng hai nước và Hội nghị Thủ tướng Tổ
chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Lãnh
đạo hai nước đã nghiêm túc tổng kết thành quả và kinh nghiệm trong phát
triển quan hệ hai nước 10 năm qua, xác định phương hướng, mục tiêu phát
triển và quy hoạch hợp tác trong các lĩnh vực 10 năm tới. Phía Trung
Quốc sẵn sàng cùng với phía Nga tuân theo tôn chỉ và nguyên tắc của “
Hiệp ước ”, đẩy mạnh ủng hộ chính trị lẫn nhau, khơi sâu toàn diện hợp
tác chiến lược và hợp tác đôi bên cùng có lợi, thúc đẩy quan hệ đối tác
hợp tác chiến lược toàn diện Trung-Nga tiếp tục phát triển lành mạnh, ổn
định. Phía Nga cũng nhấn mạnh muốn tiếp tục tăng cường sự phối hợp trao
đổi chiến lược với phía Trung Quốc, thực thi toàn diện các nhận thức
chung đã đạt được, phát huy hết mức các cơ chế song phương hiện có và ưu
thế của mỗi nước, tăng cường lòng tin chính trị lẫn nhau và hợp tác
thiết thực trong các lĩnh vực, thực hiện cùng có lợi, cùng thắng lợi và
cùng nhau phát triển, thúc đẩy quan hệ đối tác hợp tác chiến lược
Trung-Nga tiến lên nấc thang mới. Dù tình hình thay đổi như thế nào đi
chăng nữa, phương châm phát triển quan hệ đối tác hợp tác chiến lược
Trung-Nga của Nga đều không dao động.
2- Hợp tác chiến lược càng chặt chẽ hơn
Tháng
1/2012, tại Mátxcơva, Trung Quốc và Nga lần lượt bàn bạc, trao đổi về
việc ổn định chiến lược cấp thứ trưởng ngoại giao và bàn bạc trao đổi an
ninh vòng 5 cấp độ “an ninh quốc gia”. Hai bên đã trao đổi ý kiến sâu
sắc, chân thành về các vấn đề như an ninh chiến lược, kiểm soát chạy đua
vũ trang quốc tế, ngăn ngừa phổ biến vũ khí hạt nhân cũng như tình hình
quốc tế và quan hệ Trung-Nga hiện nay. Hai nước đã hợp tác chặt chẽ
trong khuôn khổ các cơ chế đa phương toàn cầu như Liên hợp quốc và G-20,
ủng hộ nhau trong các vấn đề liên quan tới lợi ích cốt lõi như chủ
quyền, an ninh và sự phát triển của bên kia, cùng coi nhau là đối tác
hợp tác chiến lược quan trọng nhất. Phía Nga tiếp tục ủng hộ lập trường
nghiêm túc của Trung Quốc trong bảo vệ chủ quyền quốc gia và toàn vẹn
lãnh thổ, phía Trung Quốc luôn ủng hộ những nỗ lực tranh thủ gia nhập Tổ
chức thương mại thế giới (WTO) vào năm 2011 của Nga, ủng hộ lập trường
của Nga đối với kế hoạch phòng thủ tên lửa của Mỹ, hoan nghênh Nga lần
đầu tiên tham dự Diễn đàn an ninh khu vực ASEAN (ARF) với tư cách thành
viên đầy đủ, đồng thời phát huy vai trò tích cực ở khu vực châu Á-Thái
Bình Dương. Trong “Tuyên bố chung về tình hình quốc tế và các vấn đề
quốc tế lớn hiện nay”, nguyên thủ hai nước nhất trí phản đối thế lực bên
ngoài can thiệp vào hoạt động biểu tình của các nước Arập, kêu gọi giải
quyết cuộc khủng hoảng Libi và vấn đề hạt nhân Iran bằng con đường
chính trị, đốc thúc các bên có liên quan tuân thủ nghiêm tắc các nghị
quyết 1970 và 1973 của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Hai nước thuộc số
ít nước tích cực phối hợp trong việc thúc đẩy Hội đồng Bảo an Liên Hợp
Quốc tiến hành trừng phạt Xyri, cùng bỏ phiếu phủ quyết nghị quyết trừng
phạt đối với Xyri. Hai nước còn trao đổi, phối hợp chặt chẽ trong SCO
và cơ chế hợp tác của các nước BRICS. Nhân kỷ niệm 6 năm Đàm phán 6 bên
ra Tuyên bố chung " 19/9/2005 ", Trung Quốc đã dốc sức thúc đẩy khởi
động đàm phán 6 bên về vấn đề hạt nhân Bắc Triều Tiên, phó Thủ tướng Lý
Khắc Cường cũng đích thân tới Bắc Triều Tiên và Hàn Quốc để dàn hòa giữa
hai nước này. Nga còn thông qua biện pháp kinh tế và chính trị, “tìm
kiếm bước đột phá nhanh chóng khởi động lại cơ chế đàm phán 6 bên về vấn
đề hạt nhân Bắc Triều Tiên”, thúc đẩy Bắc Triều Tiên sớm quay trở lại
cơ chế đàm phán này. Hai nước cùng nỗ lực đảm bảo cơ chế hợp tác của các
nước BRICS phát triển ổn định.
3- Cùng coi nhau là bạn hàng quan trọng nhất
Đường
ống dẫn dầu thô giữa hai nước đã chính thức được vận hành, hai bên lần
lượt triển khai hợp tác từ khai thác, vận chuyển, gia công đến tiêu thụ
sản phẩm dầu mỏ. Công ty dầu khí Trung Quốc (CNPC) và Công ty dầu mỏ
Rosneft (Nga) tích cực bàn bạc dự án hợp tác khai thác lô “Magadan số 1”
ở Nga. Hai nước đã ký thành công “Nghị định thư ‘Bản ghi nhớ hợp tác
trong lĩnh vực dầu khí ngày 24/6/2009’”, gấp rút thực thi dự án hợp tác
truyền tải điện 500 kv và nhanh chóng thực thi các dự án hợp tác được
xác định trong Nghị định thư Bản ghi nhớ hợp tác trong lĩnh vực than đá
ký tháng 9/2010. Trong 5 năm tới, mỗi năm Nga sẽ xuất khẩu sang Trung
Quốc từ 15-20 triệu tấn than, tiếp tục đẩy mạnh hợp tác ở công trình
giai đoạn 2 nhà máy điện hạt nhân Điền Loan của Trung Quốc. Tập đoàn
Winsway Coking Coal Hodings Trung Quốc đã mua 60% cổ phần của công ty
TNHH Divalane của Cộng hòa Séc dưới danh nghĩa công ty khí đốt Itera của
Nga với số tiền 90 triệu USD, làm cho Trung Quốc thu được những tiến
triển to lớn trong việc mua các mỏ than của Nga. Hai nước còn tích cực
thúc đẩy dự án hợp tác xây dựng tuyến đường xuyên biên giới
Nga-Cadắcxtan-Trung Quốc, cố gắng thông toàn tuyến vào năm 2018. Trung
Quốc vẫn là bạn hàng lớn nhất của Nga. Theo số liệu thống kê của hải
quan Nga, kim ngạch thương mại Trung-Nga năm 2011 lên tới 83,5 tỷ USD,
tăng 40,48% so với cùng kỳ năm trước, chiếm 10,42% trong 801,6 tỷ USD
kim ngạch ngoại thương cả năm của Nga. Trong đó, Nga xuất khẩu sang
Trung Quốc 35,24 tỷ USD, nhập khẩu từ Trung Quốc 48,26 tỷ USD, lần lượt
tăng 73,3% và 23,9% so với cùng kỳ năm trước. Nhập siêu thương mại của
Nga đối với Trung Quốc là 130,2%, giảm 30% so với cùng kỳ năm trước. Trong
thời gian diễn ra Diễn đàn cấp cao giới công thương kinh tế Trung-Nga
lần thứ 6, hai bên đã ký hơn 20 dự án hợp tác tới tổng trị giá lên tới 7
tỷ USD liên quan tới điện lực, thiết bị khai quặng, tiết kiệm năng
lượng, năng lượng có thể tái sinh và sử dụng năng lượng sinh học. Sau
khi chi trả 100 triệu USD để mua khoảng 0,3% cổ phần của Ngân hàng ngoại
thương Nga, Công ty đầu tư Trung Quốc lại bỏ ra 4 tỷ USD để mua 5% cổ
phần của Ngân hàng dự trữ Liên bang Nga, đồng thời cùng Quỹ đầu tư trực
tiếp Nga ký Hiệp định quỹ đầu tư Trung-Nga với tổng số tiền là 4 tỷ USD.
Công ty xếp hạng tín dụng Dagong của Trung Quốc và Công ty xếp hạng tín
dụng Nga còn bàn bạc ký hiệp định hợp tác, dự định thu mua hoặc triển
khai hợp tác toàn diện xoay quanh vấn đề này. Dựa vào tình hình “Trung
Quốc và Nga đều không có khả năng sản xuất máy bay dân dụng có sức cạnh
tranh phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế đồng thời đưa vào thị trường”, hai
bên đã đạt được nhận thức chung quan trọng về việc liên kết nghiên cứu
chế tạo máy bay dân dụng tầm xa trong thời gian diễn ra Hội nghị lần thứ
16 Ủy ban gặp gỡ định kỳ thủ tướng Trung-Nga. Lãnh đạo hai nước còn đề
ra mục tiêu lớn là thương mại hai chiều đạt 100 tỷ USD và 200 tỷ USD
trong 5 năm và 10 năm tới.
4- Hợp tác nhân văn không ngừng đi vào chiều sâu
Nhân
dịp kỷ niệm tròn 10 năm ký “ Hiệp ước láng giềng thân thiện, hữu nghị
và hợp tác Trung-Nga ”, hai nước đã lần lượt tổ chức một loạt hoạt động
kỷ niệm với quy mô lớn. Hội nghị lần thứ 12 của Ủy ban hợp tác nhân văn
Trung-Nga đã tổng kết toàn diện những thành quả và kinh nghiệm hợp tác
trong lĩnh vực này, đồng thời có sự sắp xếp cho công tác giai đoạn tiếp
theo. Hai bên lần lượt tổ chức các cuộc hội thảo chuyên gia của chính
đảng cầm quyền hai nước liên quan tới “chế độ dân chủ của xã hội đa dân
tộc”, nghiên cứu thảo luận thẳng thắn và sâu sắc về đặc trưng dân chủ
của hai nước và dân chủ kiểu phương Tây. Tháng 8/2011, công ty đường sắt
Nga chính thức khai thông chuyến tàu dành riêng cho du lịch kiểu mới
Mátxcơva-Bắc Kinh, trong hành trình sắp xếp một điểm du lịch nổi tiếng
và thành phố nổi tiếng trong lịch sử của Nga, Mông Cổ và Trung Quốc, thu
hút ngày càng đông du khách của hai nước. Tháng 10/2011, ca sỹ nổi
tiếng của Nga được nhân dân Trung Quốc yêu thích đã có buổi biểu diễn
tại Đại lễ đường nhân dân Trung Quốc, hát tặng khán giả Trung Quốc bài
hát “Mẹ và Con”, khiến khán giả Trung Quốc đồng cảm mạnh mẽ. Nga và
Trung Quốc cùng coi nhau là nguồn khách du lịch nước ngoài lớn, phong
trào đi du lịch giữa hai nước tiếp tục tăng lên, năm 2011 số người đi du
lịch giữa hai nước lên tới 3.350.000 lượt người, trong đó số người Nga
tới Trung Quốc du lịch là 2.536.300 lượt người. Trong bối cảnh này, lãnh
đạo hai nước đã thỏa thuận cùng coi năm 2012 và năm 2013 là “năm du
lịch”, đặt sân chơi mới để nhân dân hai nước “hiểu biết lẫn nhau, gần
gũi lẫn nhau và thân thiết với nhau”, tiếp thêm sức sống mới cho sự phát
triển lâu dài của mối quan hệ đối tác hợp tác chiến lược Trung-Nga.
II- Những vấn đề tồn tại trong quan hệ hai nước
Mặc
dù quan hệ Trung-Nga tiếp tục duy trì xu thế phát triển tích cực song
việc đi sâu hợp tác vẫn bị ảnh hưởng bởi một số nhân tố chủ quan và
khách quan, làm cho chiều sâu và chiều rộng trong hợp tác kinh tế thương
mại, khoa học giữa hai nước có sự chênh lệch tương đối lớn so với mối
quan hệ chính trị tốt đẹp hiện nay, không thể làm cho tiềm lực hợp tác
song phương được phát huy hết mức.
1- Quân đội Nga vẫn lo ngại trước sức mạnh quân sự tăng lên của Trung Quốc
Quân
đội Nga cho rằng ngoài vũ khí hạt nhân, sức mạnh quân sự của Trung Quốc
đang xích gần hoặc vượt qua Nga, từ đó đuổi kịp và vượt Mỹ nên vẫn phải
tiếp tục điều chỉnh sự bố trí quân sự ở khu vực Viễn Đông sát Trung
Quốc. Quân đội Nga còn trang bị hệ thống tên lửa phòng không S-400
Triumf mới nghiên cứu chế tạo cho lực lượng Viễn Đông, thành lập tập
đoàn quân hỗn hợp nhiều binh chủng thứ 29 ở khu vực Chita cách biên giới
Trung Quốc không xa, còn trang bị cho Hạm đội Thái Bình Dương tàu ngầm
hạt nhân chiến lược đầu tiên Yuri Dolgoruky được tự thiết kế và chế tạo
sau khi Liên Xô tan rã và tàu đổ bộ tấn công mang trực thăng lớp Mistral
dự định mua của Pháp. Theo quân đội Nga, “điều này vừa có thể thể hiện
quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ với Nhật Bản, vừa có thể kiềm chế
sức mạnh quân sự đang không ngừng tăng lên của Trung Quốc”. Các học giả
Nhật Bản phát hiện, “quân đội Nga có những lo ngại nghiêm trọng đối với
Trung Quốc, song trong bối cảnh quan hệ quan hệ Nga-Trung ngày càng gắn
bó, không cho phép bộc lộ thái độ này về mặt chính trị, nên đành phải
tìm lý do khác để thực hiện đối sách”. Quân đội Nga còn hết sức lo ngại
trước việc thực lực kinh tế ngày càng hùng mạnh của Trung Quốc biến
thành sức mạnh quân sự. Họ cho rằng cùng với việc quan hệ giữa hai bờ eo
biển ngày một ấm lên, quân đội Trung Quốc bắt đầu chuyển sự chú ý sang
phương Bắc, một loạt các cuộc diễn tập của nhiều binh chủng quy mô lớn,
mang tính tiến công theo chiều sâu cũng đang mô phỏng thực thi tấn công
Viễn Đông và khu vực Xibêri. Để không bị quá lạc hậu so với Mỹ và Trung
Quốc, quân đội Nga tiếp tục đẩy mạnh kế hoạch lớn chi hơn 610 tỷ USD để
đổi mới trang bị vũ khí trong 10 năm tới. Tới cuối năm 2011, lực lượng
vũ trang Nga đã có hơn 250 đơn vị kể cả 30 đại đội không quân được đổi
mới trang bị hiện đại hóa. Tổng thống Putin cho biết tới năm 2020, tỉ lệ
trang bị vũ khí kiểu mới của các lực lượng vũ trang Nga sẽ không dưới
70%.
2-
Tâm lý mâu thuẫn của Nga đối với việc dựa vào Trung Quốc để phát triển ở
chừng mực nhất định đã cản trở tiềm lực hợp tác của các địa phương với
nhau
Một
số lãnh đạo địa phương ở các khu vực tiếp giáp với biên giới Trung Quốc
vừa mong muốn lợi dụng nguồn vốn dồi dào của Trung Quốc để phát triển
kinh tế địa phương, vừa lo ngại nguồn vốn và các nhân viên Trung Quốc
tiến vào lĩnh vực kinh tế và xã hội của mình quá nhiều sẽ làm cho Nga
“bị Trung Quốc quản chế”. Họ hết sức lo ngại đối với khoản tiền 3 tỷ USD
Trung Quốc tiếp tục viện trợ cho Nga “gấp hơn 4 lần chi tiêu ngân sách
Ngân hàng trung ương Nga chuyển cho để giúp đỡ tỉnh tự trị Do Thái, khu
vực biên cương giáp biển và khu vực biên cương Khabarovski”, cũng đã
hiểu sai đối với việc thành lập cơ quan hành chính đặc biệt ở tỉnh Hắc
Long Giang để quản lý 34 khu hợp tác kinh tế Trung-Nga ở Viễn Đông, cho
rằng “nhà cầm quyền Trung Quốc đang thành lập ‘êkíp lãnh đạo chuyên
ngành’ kiểm soát tiến trình phát triển khu vực Viễn Đông của Nga”. Chính
do tâm lý này, tuy nguyên thủ hai nước đã phê chuẩn “Đề cương quy hoạch
hợp tác khu vực Đông Bắc Trung Quốc với khu vực Viễn Đông và Đông
Xibêri (2009-2018)”, “phía Trung Quốc bắt đầu đầu tư vào các các dự án
liên kết song các địa phương của Nga lại không hề coi trọng, tìm trăm
phương ngàn cách gây cản trở việc thực thi”, dẫn tới “đề cương” giống
như “một tờ giấy trắng”, chưa có dự án nào trong 4 dự án liên kết nằm ở
thành phố Mikhaylovka, Ussriysk, Paztizansk và Nakhodka được thực hiện.
Dự án đổi mới liên kết do Trung Quốc và Trung tâm tự động hóa thuộc Phân
viện Viễn Đông Viện khoa học xã hội Nga thực hiện cũng bị đóng băng do
Chính phủ Nga không cho phép nước ngoài đầu tư vào lĩnh vực khoa học.
3- Cục diện buôn bán vũ khí và cạnh tranh kinh tế-thương mại của doanh nghiệp hai nước ở nước thứ ba chưa thay đổi
Phía
Nga cho rằng máy bay dùng để đào tạo phi công mà Trung Quốc sản xuất đã
chiếm lợi thế so với Nga ở Vênêxuêla, các thị trường buôn bán vũ khí
tiềm tàng như Iran và Xyri cũng dần bị Trung Quốc kiểm soát, “máy bay
chiến đấu thế hệ thứ 5 do Trung Quốc nghiên cứu phát triển có lẽ là đối
thủ cạnh tranh nguy hiểm hơn so với F-35 của Mỹ”, ảnh hưởng trực tiếp
tới lượng xuất khẩu máy bay tiêm kích thế hệ thứ 5 T-50 của Nga. Một số
tinh hoa Nga thậm chí oán trách Trung Quốc đã bắt đầu “đánh thành chiếm
đất” đối với Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG) vốn luôn được Nga coi
là khu lợi ích đặc quyền, không để phương Tây xà xẻo, cho rằng khoản vay
và trợ giúp “mang tính tiến công” của Trung Quốc cho Bêlarút “đã làm
rối loạn toàn bộ bàn cờ giữa Mátxcơva và Minxcơ”, khiến Nga không thực
hiện được dự định yêu cầu Bêlarút đẩy nhanh tiến trình cải cách kinh tế
và tư hữu hóa tài sản nhà nước. Tổng thống Lukashenko thậm chí còn bán
cho Trung Quốc cổ phần công ty Kali Bêlarút, một trong những công ty sản
xuất Kali lớn nhất thế giới nhưng lại từ chối yêu cầu của Nga, đồng
thời khéo léo khuyên Nga tốt nhất thử tự “khai thác quặng Kali”. Phía
Nga còn cho rằng việc Ucraina tăng cường trao đổi, đồng thời trở thành
đối tác chiến lược của Trung Quốc cũng ảnh hưởng tới một phần lợi ích
của Nga, vì “Ucraina hoàn toàn có thể cung cấp những kỹ thuật quân sự
tiến tiến cho Trung Quốc mà mấy năm gần đây Mátxcơva không muốn bán”.
Trong khi Udơbêkixtan quyết định lắp một tuyến đường ống dẫn khí khác
sang Trung Quốc, mỗi năm sẽ cung cấp cho Trung Quốc 25 tỷ m3 khí đốt,
chiếm 1/3 sản lượng khí đốt của nước này, điều này cũng tác động tới vị
thế độc quyền truyền thống của Nga về xuất khẩu khí đốt ở Trung Á.
4- Giá dầu khí giữa doanh nghiệp năng lượng hai nước bất đồng nghiêm trọng
Ngày
1/1/2012 sau khi đường ống dẫn dầu Trung-Nga chính thức đưa vào vận
hành, sự bất đồng về giá dầu thô của doanh nghiệp năng lượng hai nước
càng nổi rõ hơn nữa. Phía Nga không phủ nhận việc phía Trung Quốc đã đặt
vấn đề về phí vận chuyển trước khi hai bên ký hợp đồng cung cấp dầu
thô. Phía Trung Quốc cho rằng mỗi tấn dầu thô của nhánh Nga-Trung nên rẻ
hơn 7% so với phí vận chuyển đến điểm cuối đường ống dẫn dầu thông sang
Đông Xibêri-Thái Bình Dương, tức là rẻ 30 USD. Tuy nhiên phía Nga kiên
quyết cho rằng phí vận chuyển dầu thô mà Trung Quốc phải trả nên tính
bằng “tuyến Đông Xibêri-Thái Bình Dương”, đồng thời cho biết nếu tính
theo phía Trung Quốc, tới năm 2030 Nga sẽ tổn thất 28,2 tỷ USD. Do mỗi
bên một ý kiến, khó phân giải, phía Nga từng muốn đưa vấn đề này lên tòa
án Luân Đôn, thậm chí cân nhắc “bồi thường cho Trung Quốc khoản tiền
mua hàng 20 năm” để chấm dứt hợp đồng cung cấp dầu. Bên cạnh đó, hợp
đồng Nga cung cấp khí đốt cho Trung Quốc được hai bên bàn bạc đã lâu
cũng bị dừng lại do vấn đề giá cả, không thể ký theo “tiến độ” hai nước
vạch ra trước đó. Phía Nga không muốn cung cấp khí đốt cho Trung Quốc
thấp hơn châu Âu, phía Trung Quốc cũng không thể chấp nhận giá khí đốt
cao như châu Âu vì hiện nhập khẩu khí đốt từ Trung Á cũng đã khiến Trung
Quốc bị lỗ. Nguyên nhân khiến lập trường của hai bên không dịu đi còn
do giá khí đốt ở Nga từng bước tăng lên, khiến nước này thu lợi tương
đối nhiều, hơn nữa cục diện biến động của Trung Đông và Bắc Phi cũng tạo
cơ hội cho Nga mở rộng việc xuất khẩu khí đốt, lượng khí đốt Nga chuyển
cho Italia đã vượt trên 50%, thêm vào đó do động đất dẫn tới Nhật Bản
rò rỉ hạt nhân, làm cho nhu cầu đối với khí đốt Nga tăng lên, khiến Nga
không cần vội vàng ký hợp đồng với Trung Quốc. Về phía Trung Quốc, do
hợp tác khí đốt với các nước Trung Á, Mianma và Ôxtrâylia đã có tiến
triển, tính cấp bách đối với khí đốt của Nga có phần giảm đi. Cuộc hội
đàm giữa Bộ Năng lượng và đại diện doanh nghiệp năng lượng hai nước từ
ngày 12-15/10/2011 chưa đạt được nhất trí về giá khí đốt, hợp đồng xuất
khẩu khí đốt cho Trung Quốc qua nhánh phía Tây cũng không thể ký được
hồi cuối năm 2011.
III- Triển vọng quan hệ Trung-Nga
Mặc
dù xuất hiện một số bất đồng và mâu thuẫn trong hợp tác kinh tế thương
mại nhưng quan hệ Trung-Nga đã sớm phát triển thành mối quan hệ kiểu mới
chín muồi. Hợp tác theo chiều sâu giữa hai bên trong các lĩnh vực sẽ
không vì vậy bị ảnh hưởng thực sự, quan hệ đối tác hợp tác chiến lược
của hai nước vẫn sẽ tiếp tục duy trì phát triển ổn định.
Thứ
nhất, sự coi trọng hết mức của lãnh đạo hai nước đối với quan hệ song
phương là sự đảm bảo mạnh mẽ cho mối quan hệ này tiếp tục phát triển ổn
định. Nhân
10 năm ký “ Hiệp ước láng giềng thân thiện, hữu nghị và hợp tác
Trung-Nga ”, lãnh đạo hai nước đã tận dụng nhiều cuộc gặp, tổng kết
nghiêm túc thành quả thu được từ hợp tác trong các lĩnh vực 10 năm qua,
đồng thời có những quy hoạch chu đáo tỉ mỉ cho việc phát triển quan hệ
hai nước trong 10 năm tới, đề xuất hai nước cùng nỗ lực, hợp tác chặt
chẽ, khơi gợi tiềm lực, tăng thêm đầu tư lẫn nhau, tăng cường và khơi
sâu các dự án lớn và hợp tác năng lượng, thúc đẩy sự trao đổi giữa các
địa phương, không ngừng nâng cao chất lượng và trình độ hợp tác kinh tế
thương mại, đẩy quan hệ đối tác hợp tác chiến lược Trung-Nga lên yêu cầu
mới với trình độ cao hơn, đảm bảo mạnh mẽ cho xu thế phát triển tích
cực trong quan hệ hai nước. Putin
khi còn là thủ tướng cho biết “chúng tôi nhận thấy giới lãnh đạo và
người dân Trung Quốc có ý muốn thiết lập mối quan hệ láng giềng thân
thiện, hữu nghị và hợp tác với chúng tôi”, Trung Quốc là “đối tác hợp
tác và chiến lược kiệt xuất”, “đáng tin cậy” hết sức quan trọng của Nga,
là “thị trường tiêu thụ hàng hóa và nhà đầu tư kinh tế của Nga”. Và
việc Putin đảm nhiệm lại vai trò tổng thống năm 2012 càng đảm bảo cho sự
tiếp tục phát triển ổn định lâu dài của mối quan hệ đối tác hợp tác
chiến lược Trung-Nga. Trong bài “Nước Nga và thế giới đang thay đổi” nằm
trong một loạt bài thuộc cương lĩnh tranh cử tổng thống, Putin đã có sự
xác định chiến lược mới, cố gắng đưa ra “thuyết về cơ hội Trung Quốc”.
Putin nêu rõ “mọi vấn đề chính trị trọng đại của Trung Quốc và Nga đều
đã được giải quyết, kể cả vấn đề biên giới chủ yếu. Hai nước đã thiết
lập mối quan hệ song phương vững chắc, có nền tảng pháp luật để kiên trì
thực hiện các hiệp ước. Sự tin cậy lẫn nhau của lãnh đạo hai nước đã
đạt tới trình độ cao chưa từng có, có thể đảm bảo cho Trung Quốc và Nga
triển khai hợp tác trên cơ sở thiết thực và cùng quan tâm lợi ích của
đối phương theo tinh thần đối tác thật sự. Mô hình quan hệ Nga-Trung mà
chúng ta đã thiết lập có triển vọng rộng lớn”.
Thứ hai, khơi sâu quan hệ hai nước vẫn là nhu cầu chung để cùng đối phó với môi trường quốc tế phức tạp nhiều thay đổi. Việc
Trung Quốc và Nga cùng coi nhau là nước láng giềng lớn nhất là hiện
thực địa-chính trị quan trọng tồn tại khách quan, cùng coi nhau như chỗ
dựa chiến lược là yêu cầu lớn nhất của cả hai. Hiện nay tuy Mỹ coi trọng
việc phát triển quan hệ với Nga và Trung Quốc song sự chèn ép chiến
lược đối với hai nước không hề giảm đi. Thế lực bảo thủ Mỹ tiếp tục cổ
động Chính quyền Obama bán vũ khí cho Đài Loan, đồng thời dựa vào các
biện pháp như mở rộng thành viên Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược
xuyên Thái Bình Dương (TPP), tăng cường sự hợp tác Mỹ-Nhật, Mỹ-Hàn và
Mỹ-Philíppin để thành lập “liên minh chống Trung Quốc ở châu Á”, kiềm
chế ảnh hưởng của Trung Quốc ở khu vực này. Obama cao giọng “khởi động
lại” quan hệ với Nga nhưng lại từ chối kiến nghị xây dựng khuôn khổ an
ninh châu Âu thống nhất và thiết lập hệ thống phòng thủ chung do Nga đề
xuất, không quan tâm tới sự phản đối của Nga và Hiệp định giữa các chính
phủ về bố trí hệ thống phòng thủ tên lửa trong lãnh thổ Rumani sau 4
năm ký với nước này, đạt được hiệp định bố trí hệ thống rađa trong lãnh
thổ Thổ Nhĩ Kỳ với Thổ Nhĩ Kỳ, tìm cách mượn việc giám sát Iran “làm cho
tiềm lực hạt nhân của Nga trở nên mất giá trị”. Mạng WikiLeaks tiết lộ
tài liệu gần 100.000 trang từ năm 2004-2010 của Mỹ cũng cho thấy nước
này chưa từng giảm bớt ý đồ thù địch đối với Nga. Tuy Mỹ không thay đổi
lịch trình rút quân khỏi Ápganixtan song vẫn lấy lý do vận chuyển vật tư
cho Ápganixtan, tìm kiếm chỗ đứng quân sự mới ở Udơbêkixtan và
Tátgikixtan, không ngừng thâm nhập và làm tan rã các tổ chức do Nga giữ
chủ đạo như Cộng đồng các quốc gia độc lập, Cộng đồng kinh tế Á-Âu và
Liên minh thuế quan. Trong tương lai gần, các thế lực bảo thủ phương Tây
như Mỹ vẫn sẽ tiếp tục ra sức thực hiện chính sách phương Tây hóa, phân
hóa và kiềm chế Nga và Trung Quốc, điều này làm cho nhu cầu chiến lược
cùng dựa vào nhau, cùng ngăn chặn sức ép chiến lược từ bên ngoài của
Trung Quốc và Nga ngày càng mạnh. Hợp tác chiến lược Trung-Nga vẫn là
một trong những trụ cột quan trọng để mỗi nước tự hoạch định quan hệ đối
ngoại cũng như đối phó với những thách thức và môi trường quốc tế phức
tạp nhiều thay đổi.
Thứ ba, các nhà lãnh đạo và tinh hoa chính trị Nga nhìn nhận khách quan sự trỗi dậy của Trung Quốc. Trong
thời gian tranh cử tổng thống, Thủ tướng Putin đã đánh giá cao quan hệ
Trung-Nga, bên cạnh đó, ông cũng không né tránh “một số va chạm nhỏ còn
tồn tại giữa hai nước. Lợi ích kinh tế của hai nước chúng ta ở nước thứ
ba cũng không phải luôn hoàn toàn phù hợp nhau, kết cấu thương mại và
mức độ đầu tư lẫn nhau hiện có của hai nước vẫn tương đối thấp, không
thể làm mọi người hài lòng”. Tuy nhiên, Putin lại nhiều lần nhấn mạnh,
“tôi tin tưởng rằng sự tăng trưởng của nền kinh tế Trung Quốc chắc chắn
không phải là mối đe dọa, mà là những thách thức bao hàm những tiềm lực
hợp tác thiết thực to lớn, là cơ hội tốt để cánh buồm của kinh tế Nga
đuổi kịp ‘cơn gió Trung Quốc’. Chúng ta nên tích cực phát triển hơn nữa
quan hệ kinh tế thương mại Trung-Nga, thực hiện sự chuyển giao công nghệ
và ngành nghề giữa hai nước, nên sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên của
phía Trung Quốc, thúc đẩy sự phát triển kinh tế của Xibêri và Viễn
Đông”. Ông còn nói “từ một loạt biểu hiện trên vũ đài quốc tế cho thấy
Trung Quốc không mưu cầu bá quyền”, mặc dù “tiếng nói của Trung Quốc
trên thế giới ngày càng tự tin”, song “chúng tôi hoan nghênh điều này vì
Trung Quốc ủng hộ quan điểm của chúng tôi đối với việc xây dựng trật tự
quốc tế bình đẳng hơn. Chúng ta sẽ tiếp tục ủng hộ lẫn nhau trong các
công việc quốc tế, cùng giải quyết các vấn đề điểm nóng khu vực và quốc
tế, tăng cường hợp tác ở Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, các nước BRICS,
Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, Nhóm G-20 và các cơ chế đa phương khác”. Cần
nhận thấy rằng tầng lớp tinh hoa chủ lưu của Nga cũng đang không ngừng
thay đổi thành kiến đối với Trung Quốc, họ đều cho rằng dù là quy mô sản
xuất công nghiệp hay là khoa học kỹ thuật của Trung Quốc đều có sự nâng
cấp rõ rệt, nói rằng “Trung Quốc sẽ nhanh chóng vượt qua Nga đồng thời
sánh vai với phương Tây trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật. Hành động này
sẽ phá vỡ quy luật kỹ thuật cao và mới chỉ có thể phát triển ở những
nước có điều kiện dân chủ như Mỹ”. Các tinh hoa này còn nói “những kinh
nghiệm này của Trung Quốc đặc biệt có ý nghĩa hiện thực đối với nước Nga
đang cố gắng thoát khỏi sự cản trở của bên ngoài, tiến lên con đường tự
chủ phát triển”. Tổng thống Medvedev cũng từng bày tỏ Nga từ bỏ việc
theo đuổi vị thế siêu cường là sự lựa chọn thiết thực có lý trí, và nó
được dựa trên những nhận thức tỉnh táo đối với tình hình đất nước, tức
là: sức mạnh quân sự sụt giảm, kinh tế suy yếu, khoa học đình trệ, nền
tảng công nghiệp bị phá hoại và khủng hoảng dân số. Ông nhấn mạnh, “trừ
phi Trung Quốc đầu tư vào các dự án lớn ở khu vực Viễn Đông nếu không
Mátxcơva chẳng thể hoàn thành các kế hoạch phát triển quy mô lớn trong
thời gian qua. Do đó, phải phối hợp chiến lược phát triển Viễn Đông với
chiến lược chấn hưng các cơ sở công nghiệp cũ của Trung Quốc như tỉnh
Hắc Long Giang ở khu vực Đông Bắc”. Sau chuyến thăm Trung Quốc, Putin
cũng công khai cho biết Nga không có ý định tranh giành quyền chủ đạo
với Trung Quốc. Các chuyên
gia Nga thừa nhận “do châu Á không có những động cơ tăng trưởng và phát
triển có thể sánh với Trung Quốc, nếu muốn Viễn Đông có những thay đổi
về chất thì cần có sự tham gia của Trung Quốc”, hơn nữa, dù mối quan hệ
giữa Mátxcơva với Mỹ và châu Âu như thế nào đi chăng nữa, Trung Quốc
trên thực tế đã là nước láng giềng chủ yếu của Nga, hiện nay và trong
tương lai rất nhiều thứ đều sẽ được quyết định bởi nước láng giềng này.
“Xét theo ý nghĩa này, tách rời đất nước có mức tiêu dùng liên tục tăng
lên, hơn nữa lại có khối lượng lớn tiền nhàn rỗi như Trung Quốc là việc
không nên làm”. Vì vậy, “không nên nhào nặn Trung Quốc thành kẻ xâm lược
vì Trung Quốc đang đi trên con đường mà Mỹ và các nước khác đã đi, đây
là tiến trình địa chính trị thông thường”.
Thứ
tư, Mỹ và châu Âu rơi vào khủng hoảng nợ buộc Nga chuyển thu hút vốn
nước ngoài và kỹ thuật hiện đại hóa từ phương Tây sang Trung Quốc. Trong
tình hình mong muốn thành lập “liên minh hiện đại hóa” với Mỹ và châu
Âu gặp khó khăn, Nga bắt đầu dần tìm kiếm nguồn vốn và kỹ thuật cần cho
hiện đại hóa đất nước ở Trung Quốc. Trong chuyến thăm Trung Quốc, Putin
và lãnh đạo Trung Quốc đã ký Bản ghi nhớ hợp tác hiện đại hóa kinh tế,
nội dung bao gồm sự hợp tác đổi mới trong lĩnh vực công nghiệp, đầu tư,
công nghệ Nano, nghiên cứu vũ trụ, công nghệ sinh học, thông tin và một
số lĩnh vực khác. Phía Nga ý thức được trong bối cảnh lớn mọi quốc gia
trên toàn cầu đều hướng tới Trung Quốc, tăng cường quan hệ đối tác hợp
tác chiến lược với Bắc Kinh, đi sâu hợp tác trong các lĩnh vực có ý
nghĩa đặc biệt quan trọng đối với Nga. Báo “Thương gia” Nga cho biết do
công cuộc xây dựng hiện đại hóa cần đầu tư số tiền lớn, Nga chưa có khả
năng sản xuất toàn bộ thiết bị khoa học kỹ thuật cao cần cho hiện đại
hóa, ký bản hợp tác này với Trung Quốc chính là nhằm tìm kiếm sự giúp đỡ
của nước này.
Thứ năm, ưu thế bổ sung lẫn nhau của hai nước tiếp tục thúc đẩy hai bên đi sâu hợp tác cùng có lợi. Ưu
thế đối tác thương mại tự nhiên của hai nước láng giềng Trung-Nga vẫn
tồn tại. Qua hơn 30 năm cải cách mở cửa, thực lực kinh tế của Trung Quốc
được tăng cường mạnh mẽ, nguồn dự trữ ngoại hối dồi dào, vừa có năng
lực mở rộng đầu tư ra bên ngoài, vừa có nhu cầu đảm bảo khoản dự trữ
ngoại hối duy trì giá trị, tăng giá trị. Thị trường tiêu thụ năng lượng
lớn nhất thế giới ổn định của Trung Quốc nên là mục tiêu lựa chọn hàng
đầu để Nga phát triển chiến lược đa dạng hóa xuất khẩu năng lượng. Nga
là nước duy nhất có vai trò nước cung ứng năng lượng tiềm tàng của Trung
Quốc. “Chuỗi cung cầu thông suốt” tự nhiên hình thành từ việc sản
xuất-tiêu thụ dầu khí của hai nước đã giúp loại bỏ mối ẩn họa an ninh
cung cầu có khả năng xuất hiện khi đi qua các nước khác, đảm bảo an ninh
năng lượng của hai nước ở mức tối đa. Dựa trên toan tính lợi nhuận của
mình, mặc dù công ty năng lượng của hai nước tương đối cứng rắn về mặt
giá cả, song khu vực miền Tây và miền Đông Trung Quốc có nhu cầu lớn về
dầu khí, trong khi dầu mỏ của Nga mới chỉ chiếm 6% trong toàn bộ dầu mỏ
nhập khẩu của Trung Quốc, nên triển vọng hợp tác dầu khí giữa hai bên là
vô hạn. Trong khi hai nước
tích cực giải quyết vấn đề kết cấu thương mại, phía Nga cũng có những
nhận thức khách quan đối với điều này. Phó Thủ tướng Nga nói thẳng,
“nhiều thiết bị công nghiệp của Trung Quốc có ưu thế giá cả thấp hơn,
chất lượng tương đối so với hàng hóa cùng loại của phương Tây. Thị
trường Nga có nhu cầu khách quan đối với nó”. Ông cho rằng phía Nga
“thiếu các mặt hàng sản xuất trong nước có sức cạnh tranh, vừa có thể
chiếm vị trí ổn định trên thị trường trong nước, vừa có tiềm lực xuất
khẩu tốt”, và trong kết cấu thương mại Trung-Nga thì “chủ yếu là vấn đề
của bản thân chúng tôi. Chính phủ Nga đang tích cực cố gắng để nâng cao
sức cạnh tranh của hàng công nghiệp Nga. Cùng Trung Quốc phát triển sản
xuất và hợp tác đổi mới có lợi cho việc giải quyết vấn đề này”. Các
chuyên gia Nga cũng cho rằng Nga chẳng có cách nào chuyển hóa công nghệ
thành sản phẩm, “mua thiết bị của Trung Quốc thì cũng chẳng có gì đáng
hổ thẹn vì ngay các công ty của Mỹ và châu Âu cũng làm như vậy từ lâu
rồi”. Bộ Thương mại Trung Quốc và Bộ Phát triển kinh tế và thương mại
Nga đã ký Bản ghi nhớ hợp tác giữa hai bộ để tạo điều kiện cho hàng hóa
hai nước vững bước tiến vào thị trường của nhau. Các doanh nghiệp Trung
Quốc vẫn hết sức coi trọng vị thế dẫn đầu thế giới mà Nga luôn duy trì
trong phát triển năng lượng hạt nhân, vũ trụ và công nghệ chế tạo hàng
không vũ trụ, từ rất lâu cũng quan tâm tới thị trường y dược có quy mô
trên 20 tỷ USD của Nga. Trung Quốc có ưu thế rõ rệt về mặt vốn và nguồn
nhân lực, đặc biệt là đã đứng hàng đầu thế giới về các phương diện đường
sắt cao tốc, đóng tàu, thiết bị phát điện và năng lượng thay thế, hơn
nữa là một trong những thị trường y dược tăng trưởng nhanh nhất thế
giới. Trung Quốc và Nga hoàn toàn có thể bổ sung ưu thế cho nhau, đạt
tới hiệu quả cùng có lợi, cả hai cùng thắng.
Tuy
lo ngại của một số người trong giới quân sự Nga đối với sự phát triển
sức mạnh quân sự của Trung Quốc khó có thể xóa bỏ trong thời gian ngắn,
song hai nước vẫn có tiềm lực hợp tác về kỹ thuật quân sự. Sức mạnh quân
sự của Trung Quốc tuy có phần tăng lên song vẫn khó có thể đuổi kịp yêu
cầu phát triển của tình hình, vẫn có nhu cầu dựa vào kỹ thuật quân sự
Nga để nâng cao khả năng phòng ngự. Tuy Nga vẫn tạm gác lại việc bán vũ
khí tiên tiến và linh kiện rời cho Trung Quốc song thị trường vũ khí đạn
dược tiềm năng của Trung Quốc làm cho Nga khó có thể dứt bỏ. Tại Hội
nghị lần thứ 16 Ủy ban hợp tác kỹ thuật quân sự giữa các chính phủ
Trung-Nga hồi tháng 9/2011, phía Nga cho biết sẵn sàng chấp nhận thực tế
“hình thức” hợp tác quân sự của hai nước tiếp tục thay đổi, đồng ý bán
những trang thiết bị vũ khí phía Trung Quốc cần như máy bay vận tải quân
sự IL-76, máy bay lưỡng dụng Be-200 và A-42 cũng như động cơ máy bay
chiến đấu AL-31. Năm 2011, hai nước tổng cộng ký hiệp định buôn bán vũ
khí đạn dược trên 1,5 tỷ USD. Tuy
ảnh hưởng bởi khủng hoảng tài chính, kinh tế tổng thể của Nga bị tác
động rất lớn song ưu thế tiềm tàng để tăng trưởng kinh tế của nước này
không thay đổi. 10 tháng đầu năm 2011, GDP của Nga tăng 4,3% so với cùng
kỳ năm trước, tốc độ tăng trưởng đạt 4,2%/năm, đứng đầu nhóm G-8, đứng
thứ ba sau các nền kinh tế chủ yếu của thế giới là Trung Quốc và Ấn Độ.
Tới cuối năm 2011, dự trữ ngoại hối của Nga đạt trên 500 tỷ USD, nợ chỉ
chiếm 10% GDP, thấp hơn hẳn so với mức độ nợ của các nước phát triển
Âu-Mỹ, tỉ lệ lạm phát đã giảm từ 30% năm 2000 xuống điểm thấp nhất trong
lịch sử là 6%, tương đương với mức lạm phát của các nước châu Âu. Năm
2012, kinh tế Nga hoàn toàn có hy vọng khôi phục trình độ như mức trước
khi xảy ra khủng hoảng tài chính năm 2008. Đặc biệt là sau khi Nga chính
thức gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới ngày 16/12/2011, cùng với
việc mở mang thị trường hơn nữa, hợp tác kinh tế thương mại giữa hai
bước sẽ được khơi sâu hơn.
Thứ sáu, triển vọng hợp tác giữa các địa phương vẫn có chiều tốt lên. Tới
cuối năm 2011 đã có hơn 70 chủ thể liên bang Nga triển khai hợp tác với
Trung Quốc, trong đó có hơn 40 chủ thể đã thiết lập quan hệ hợp tác
chính thức với các khu vực liên quan của Trung Quốc. Hợp tác giữa tỉnh
Amur, Chelyyabinskaya, tỉnh tự trị Do Thái, khu vực biên cương
Khabarovskiy cũng như khu vực biên cương Ngoại Baikal với tỉnh Hắc Long
Giang Trung Quốc hết sức tích cực. Phó Thủ tướng Nga Alexander Zhokov
cho rằng sự chỉ trích ác ý của một số người đối với hợp tác khu vực biên
giới Trung-Nga thuần túy “là sự tô vẽ quá mức của các phương tiện
truyền thông”, coi sự phê bình đối với với việc thực hiện cá biệt các
vấn đề của “cương lĩnh” là sự phủ định đối với tính nguyên tắc của nó.
Ông nhấn mạnh, “sự phát triển tổng hợp của hợp tác chiến lược giữa hai
nước không thể thiếu bộ phận hợp tác giữa các khu vực này”. Chính phủ
hai nước hết sức coi trọng “Đề cương quy hoạch hợp tác khu vực Viễn Đông
và Đông Xibêri với khu vực Đông Bắc Trung Quốc (năm 2009-2018)” đã được
nguyên thủ hai nước phê chuẩn. Tuy khu vực biên giới của hai nước có sự
khác biệt trong tiến độ thực hiện một số dự án hợp tác, song 28 trong
số 95 dự án phía Nga phụ trách đã hoàn thành toàn bộ, bao gồm xây dựng
sàn trao đổi hàng hóa và cơ sở cảng Leninskoye, cải tạo tuyến đường quốc
tế Ngoại Baikal – Mãn Châu Lý, 67 dự án đang trong quá trình tích cực
thực hiện, dự án hợp tác “một đảo hai nước” tức đảo lớn Ussriyska (đảo
Hắc Hạt Tử) dự định hoàn thành trước năm 2016 cũng đang được vững bước
thúc đẩy. Trước cuối năm 2011, phía Nga đề ra phương án ý tưởng phát
triển một số khu vực của Nga đồng thời trình chính phủ liên bang phê
chuẩn. Trong vài năm tới, hai bên sẽ xây dựng ở hòn đảo này các trung
tâm thương mại và điểm vui chơi du lịch quốc tế như nhà hàng, thương
mại, trung tâm vui chơi và văn hóa, trung tâm hợp tác công thương nghiệp
Đông Á, trung tâm trao đổi hàng hóa và sân đua ngựa v.v…, dự tính mỗi
năm có thể thu hút 1,5 triệu du khách tới tham quan. Bên
cạnh đó, hai bên hoàn thành dự án xây dựng tuyến đường cửa khẩu
Pogranichniy-sông Tuy Phần để đưa vào sử dụng nhân Hội nghị cấp cao APEC
ở Vladivostok năm 2012. Việc xây dựng và cải tạo cơ sở kiểm tra biên
phòng tuyến đường cửa khẩu Kraskino-Huy Xuân cũng hoàn thành vào đầu năm
2012. Dự án lớn đường sắt trên cầu qua sông Đồng Giang ở biên giới
Trung-Nga đi qua tỉnh Hắc Long Giang cũng đạt được những tiến triển tích
cực, phần nằm ở phía Trung Quốc đã bắt đầu khởi công xây dựng; trình tự
phê chuẩn của phần nằm ở phía Nga đã gần xong, sắp được khởi công. Tiếp
sau việc Trung Quốc và Nga khai thông tuyến đường nổi trên băng Đồng
Giang, Nhiêu Hà, công việc của hai nước ở 3 tuyến đường nổi trên băng La
Bắc-Amur, Gia Âm-Bashmakovskiy, Hắc Hà-Blgoveshensk đều đang được tiến
hành có trật tự. Tới cuối năm 2011, tuyến đường nổi trên băng Hắc Hà đã
thực thi việc chắp nối thành công, hai tuyến La Bắc, Gia Âm cũng được
khởi công xây dựng.
Ngoài
ra, các dự án hợp tác như cầu, đường quốc lộ và đường sắt trên cầu vượt
sông các khu vực Hắc Hà, sông Lạc Cổ, Đông Ninh của Nga và Trung Quốc
cũng đang từng bước được thúc đẩy, dự án cầu trên tuyến đường nối liền
Khabavoski với đảo lớn Ussuriyska và cơ sở hạ tầng khu vực của hai đoạn
này được khởi động. Các quan chức địa phương hai nước còn đưa ra ý tưởng
thiết lập ủy ban hỗn hợp giữa khu vực Khabavoskiy với tỉnh Hắc Long
Giang để tạo thuận lợi cho hai bên “trao đổi ý kiến định kỳ”, nghiên cứu
và giải quyết các vấn đề nảy sinh trong quá trình cùng khai thác dự án
đảo lớn Ussuriyska. Ngoài
ra, công ty SDIC Trung Quốc và một số doanh nghiệp lớn còn cùng lãnh
đạo Chesnia đạt được hiệp định, xây dựng mới trung tâm đầu mối trao đổi
hàng hóa ở Groziy (thủ phủ Chesnia), chịu trách nhiệm gia công và tiêu
thụ, vận chuyển hàng hóa tới các khu vực tiếp giáp Nga và Ngoại Cápcadơ,
đồng thời biến nó trở thành cơ sở trung chuyển bán buôn bán lẻ của Bắc
Cápcadơ. Hai bên còn dự định liên kết thành lập một loạt doanh nghiệp
chế tạo quy mô vừa và nhỏ nhằm giảm bớt giá thành vận chuyển và thuế
thành phẩm nhập khẩu, và giải quyết vấn đề việc làm của người dân sinh
sống ở đó. Tình hữu nghị đời
đời giữa Trung Quốc và Nga đã trở thành nhận thức chung và nguyện vọng
của ngày càng nhiều người dân hai nước, lợi dụng ưu thế bổ sung lẫn nhau
một cách khách quan và điều kiện có lợi được thiên nhiên ban tặng để
cùng đối phó với môi trường bên ngoài phức tạp đã trở thành nhiệm vụ lâu
dài của hai nước. Nga cần hậu phương lớn chiến lược này của Trung Quốc,
Trung Quốc cũng cần đối tác chiến lược nước khác không thể thay thế này
của Nga. Dù lãnh đạo hai nước thay ban lãnh đạo nhiệm kỳ mới, phương
châm láng giềng thân thiện, hữu nghị và hợp tác Trung-Nga đều sẽ không
thay đổi. Đúng như lời của Tổng thống Putin: “Nga cần một Trung Quốc
phồn vinh và ổn định, ngược lại, Trung Quốc cũng cần một nước Nga hùng
mạnh và thành công”.
Theo Tạp chí “Hòa bình và phát triển” - Trung Quốc
Lê Sơn (gt)
