Trong
các nước ASEAN, Thái Lan có mối quan hệ đặc biệt với tất cả các cường
quốc lớn trên thế giới. Nếu khắc phục được các vấn đề nội bộ, Thái
Lan có thể tận dụng vị thế đối ngoại của mình làm trung gian hòa giải
giúp ngăn chặn tình hình căng thẳng và các cuộc xung đột ở Đông Bắc Á.
Liên
minh Thái - Mỹ dễ nhận thấy nhất. Bangkok ký Hiệp ước Manila 1954 vào
năm 1962, đúng thời điểm chiến tranh lạnh bước vào giai đoạn căng thẳng.
Quan hệ Thái - Mỹ đã được hình thành cách đây 180 năm, quan hệ hai nước
đạt tới đỉnh cao bằng cuộc chuyến thăm Mỹ của cựu TTg Thaksin và diễn
ra cuộc hội đàm giữa TTg Thaksin với cựu TTh Mỹ George Bush vào tháng
6/2003. Thaksin đã thuyết phục Chính quyền Bush cùng ngồi vào đàm phán
Hiệp định thương mại tự do song phương và đưa Thái Lan trở thành “đồng
minh phi NATO”, đổi lại Thái sẽ cử người (chủ yếu các nhân viên y tế,
hậu cần) tham gia vào các cuộc chiến tại Afghanistan và Iraq. Thái Lan
cũng tham gia Sáng kiến An ninh. Trong quá khứ, Quân đội Thái cũng tham
gia vào cuộc chiến tranh tại miền Nam Việt Nam và Triều Tiên. Cuộc đảo
chính quân sự tháng 9/2006 đã lật đổ Thaksin một phần cũng do sự bế tắc
trong đàm phán tự do song phương. Quan hệ Thái - Mỹ ngày càng đi chệch
hướng do sự bất ổn của nền chính trị đối nội của Thái. Phía Mỹ cố gắng
khôi phục lại mối liên minh với Thái nhất là sau cuộc đảo chính nhưng
không thành công. Do vậy, Liên minh Thái - Mỹ hiện nay không còn được
như xưa.
Quan
hệ của Thái với TQ khá là khác so với quan hệ với Mỹ, người TQ khéo léo
luôn tìm cách tăng cường quan hệ với Bangkok. Quan hệ Thái-Trung nồng
ấm nhất trong thời kỳ chống Việt Nam. Quan hệ Thái - Trung trở
nên thân thiết hơn kể từ khi Bangkok quyết định công nhận chính sách
“Một Trung Quốc” vào giữa những năm 1970. Mối quan hệ hai nước có kết
quả tốt đẹp một phần có sự đóng góp của lực lượng Hoa kiều, đội ngũ này
đã hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế và có nhiều đóng góp cho việc phát
triển kinh tế của Thái Lan trong thập kỷ qua. Khi TQ nổi lên là một
cường quốc lớn trong thế kỷ 21, Thái Lan đã xây dựng được mối quan hệ
dựa trên trục Bangkok - Bắc Kinh. TQ là cường quốc duy nhất công nhận
chính quyền đảo chính năm 2006 và đã có cuộc tiếp xúc cấp cao với chính
quyền của Thái lúc bấy giờ. Trong những năm qua, nhiều quan chức quân sự
cấp cao và tầm trung đã được đào tạo ở TQ, nhiều cuộc tập trận chung
hai nước đã được triển khai kể từ năm 2003. Ngoài ra, sinh viên Thái là
một trong số nước nhận được nhiều học bổng đào tạo tại TQ. Trong những
năm khủng hoảng tài chính của những năm 90 Thái Lan đã nhận được nhiều
sự giúp đỡ của TQ cả về viện trợ và tín dụng. Đối với người TQ, Thái Lan
được xem như là mặt trận xây dựng quan hệ đối tác chiến lược dài hơi
hơn là những lợi ích trước mắt.
TQ
cũng giúp cho Thaksin được cư trú tại TQ và hỗ trợ cho công chúa Maha
Chakrri Sirindhorn có một ngôi nhà thường xuyên tại TQ để thường xuyên
qua lại nghỉ ngơi. Chuyến thăm Mỹ của Thaksin tháng 8/2012 đã dẫn đến
cuộc biểu tình phản đối tại cổng SQ Mỹ ở Bangkok, trong khi đó có mặt
tại TQ và Hongkong, Thaksin được đối xử như ở Thái Lan. Lời đề nghị của
Cơ quan hàng không và Vũ trụ quốc gia của Mỹ với Thái Lan cùng nhau tiến
hành cuộc nghiên cứu chung về biến đổi khí hậu đã bị hủy bỏ hồi tháng
6/2012 do có sự phản đối của các thành phần chống Thaksin. Thái Lan ve
vãn Bắc kinh cũng dễ hiểu vì lý do lợi ích thay đổi trong quan hệ. Việc
thay đổi mối quan hệ của Thái với Mỹ vẫn còn là một ẩn số. Dù có thế nào
đi nữa, việc khôi phục quan hệ của Thái với Mỹ vẫn được coi là quan
trọng hơn cả. Thực tế, Thái Lan cũng luôn muốn giữ quan hệ cân bằng với
cả TQ và với Mỹ.
Ngoài
quan hệ với TQ và Mỹ, Thái Lan cũng coi Nhật là một người bạn. Ngay khi
khu vực này vẫn còn bị ảnh hưởng bởi kết quả của cuộc chiến thế giới
II, thì ngay lúc đó các lãnh tụ người Thái đã có quan điểm về người Nhật
theo cách riêng của mình, không giống các nước khác trong khu vực, Thái
Lan ngay từ những năm 1940 không có thái độ căm ghét người Nhật và
người Nhật cũng biết điều đó. Thái Lan được coi như là bàn đạp kinh tế
lâu dài để giúp cho Nhật hiện diện tại khu vực này. Mối quan hệ Trung -
Nhật căng thẳng gần đây đã làm cho một số công ty của Nhật phải cân nhắc
lại chiến lược đầu tư của mình nhằm rút khỏi vốn ra khỏi TQ để chuyển
về Thái Lan và hình thành hệ thống hỗ trợ công nghiệp và sản xuất.
Trong
bối cảnh đó, các nước lớn khác trong khu vực cũng muốn đặt chân vào
Đông Nam Á trước hết phải kể đến chính sách “hướng Đông” của Ấn Độ trong
suốt hai thập kỷ qua, tuy nhiên, sức lan tỏa của chính sách này với khu
vực vẫn còn hạn chế. Thái Lan luôn luôn có quan hệ gần gũi với Ấn Độ
được tiếp xúc theo kênh không chính thức là quan hệ nhân dân với nhân
dân. Với lý do, Ấn Độ có cùng nguồn gốc văn hóa và tôn giáo với Thái
Lan. Hàng ngàn sinh viên của Thái đã được theo học tại Ấn Độ.
HQ
được coi là “Nhật bản mới” tại Thái Lan. Không giống như TQ và Nhật, HQ
là nước duy nhất ở Đông Á khi công dân của Thái tới thăm không cần phải
xin visa với lý do sự đóng góp của TL trong cuộc chiến tranh Triều Tiên
vào đầu những năm 1950. Thái Lan và HQ được xem như là hai nước có cùng
tư tưởng và có chung cơ sở. Thái Lan cũng có hứa hẹn với các cường quốc
tầm trung của khu vực như Australia, thậm chí cả Nga là thành viên mới
của Hội nghị thượng đỉnh Đông Á sẽ có quan hệ hữu nghị đặc biệt với TL.
Quan
điểm của Thái Lan muốn lôi kéo các cường quốc lớn vào quỹ đạo của mình
vẫn chưa đủ để tận dụng nhằm gây dựng vị thế của Thái Lan trên trường
quốc tế. Nếu như ban lãnh đạo hiện nay đoàn kết thì Thái Lan có thể được
coi như là phanh hãm làm ngăn chặn tình hình căng thẳng và các cuộc
xung đột ở vùng Đông Bắc Á. Vấn đề quốc tế của Thái Lan phụ thuộc vào
tình hình trong nước. Tuy nhiên, để gặt hái kết quả tốt hơn trong chính
sách đối ngoại của Thái với các nước lớn nhất là giảm thiểu sự tác động
từ nền chính trị trong nước, thì Thái Lan cần phải có nỗ lực hơn nữa
trên nhiều lĩnh vực.
Theo Bangkok Post
Trần Quang (gt)
