1. Hình thức dạy học lớp - bài trong hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học

HÌNH THỨC DẠY HỌC LỚP – BÀI 
TRONG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC TẠI TP.HCM 

NCS. Huỳnh Lâm Anh Chương

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

TÓM TẮT: Có nhiều biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, trong đó dạy học với hình thức Lớp- Bài là một biện pháp khả thi và hữu ích góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.

ABSTRACT: There are many methods to organise the activities of life skill education for pupils. Among them, teaching in the form of Class – Lesson is a very  feasible and useful approach which helps principles manage and organise the activities of life skill education for pupils effectively.

1.      Đặt vấn đề

1.1.     Về mặt lý luận

Giáo dục kỹ năng sống(GDKNS) cho học sinh là một trong những nội dung giáo dục đạo đức ở các trường học. Nó có vai trò quan trọng đối với sự hình thành những thói quen cho trẻ, từ đó tạo nên những giá trị xã hội của trẻ. Giáo dục kỹ năng sống giúp trẻ có khả năng ứng xử và thích nghi với những tình huống của cuộc sống của các em trong giao tiếp hàng ngày với ông bà, cha mẹ, thầy cô, bạn bè và những người xung quanh. Đó là công việc phải thực hiện thường xuyên, lâu dài, có mục đích và có hệ thống.

Có nhiều biện pháp để tổ chức một hoạt động giáo dục nói chung và GDKNS nói riêng nhằm đạt mục tiêu của giáo dục. Có thể tổ chức GDKNS cho học sinh trong giờ học chính khóa và ngoài giờ học chính khóa. Có thể phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội để GDKNS cho học sinh.  Dạy học theo hình thức Lớp-Bài trong giờ học ngoại khóa tại trường là một trong những biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.

1.2.     Về mặt thực tiễn

Hiện nay, tại Thành phố Hồ Chí Minh chưa có những vă bản pháp quy quy định về tổ chức hoạt động GDKNS cho học sinh. Tùy vào điều kiện cụ thể, mỗi trường có những biện pháp riêng.

Nhìn chung, hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tại các trường tiểu học rất phong phú và đa dạng. Đa số các trường thường tổ chức lồng ghép các nội dung giáo dục kỹ năng sống vào các tiết học chính khóa trong các môn học theo thời khóa biểu. Nhiều trường thực hiện giáo dục kỹ năng sống(GDKNS) thông qua các buổi sinh hoạt chào cờ hàng tuần, thông qua những hoạt động lễ hội được tổ chức ngay tại trường nhân những ngày lễ lớn trong năm. Trong các giờ sinh hoạt Sao Nhi Đồng và Đội Thiếu niên tiền phong, trong những chuyến đi tham quan và dã ngoại, nhiều trường tiểu học cũng đã tổ chức rất tốt việc lồng ghép các nội dung GDKNS vào chương trình sinh hoạt Sao, Đội hay chương trình của chuyến đi tham quan.

Hoạt động GDKNS cần tổ chức thường xuyên, liên tục và đi vào chiều sâu mà mục tiêu là phải hình thành ở các em những thói quen tốt để các em có thể thích nghi với cuộc sống hiện tại của mình. Do đó, việc chỉ đạo và tổ chức hoạt động GDKNS thông qua những giờ học trên lớp cho học sinh là việc làm rất cần thiết và có ý nghĩa.

2.      Giải quyết vấn đề

2.1.   Hình thức dạy học Lớp-Bài trong GDKNS cho học sinh tiểu học TP. HCM

Hình thức dạy học Lớp-Bài trong giáo dục KNS cho học sinh tiểu học là hình thức tổ chức dạy học được tiến hành trên từng lớp học sinh ở trường tiểu học, gồm nhiều bài học cụ thể, có quy định chặt chẽ về mục đích và nội dung, kết quả, thời gian, địa điểm dạy và học, thành phần học sinh.

Trong năm học 2011-2012, nghiên cứu hoạt động GDKNS thông qua việc dạy học KNS theo hình thức Lớp-Bài được thực hiện tại 3 trường tiểu học tại Thành phố Hồ Chí Minh: Trường tiểu học Trần Nhân Tôn(TNT) Quận 10, Trường Tiểu học Lê Chí Trực(LCT) Quận 3 và Trường Tiểu học Nguyễn Thiện Thuật(NTT) Quận 3. Mục đích dạy học KNS là trang bị cho học sinh các kỹ năng cần thiết, phù hợp với lứa tuổi tiểu học, giúp các em biết sống và ứng xử phù hợp trong các mối quan hệ trong gia đình, nhà trường và xã hội; có khả năng khẳng định bản thân và hòa nhập vào cuộc sống, giúp các em sống tự tin, tự chủ như một người công dân nhỏ tuổi để trở thành con ngoan trong gia đình, học sinh tích cực của nhà trường và công dân tốt của xã hội. Việc tổ chức dạy học KNS do hiệu trưởng chỉ đạo, được thực hiên tại các lớp theo biên chế lớp học của trường, từ lớp 1 đến lớp 5 của các trường, tất cả gồm có 1511 học sinh tham gia học tập. Nội dung dạy học gồm 8 bài, mỗi bài học từ 2-3 tiết. Các bài học gồm: Kỹ năng lễ phép với người lớn, Kỹ năng sắp xếp đồ dung ngăn nắp, gọn gàng, sạch đẹp, Kỹ năng tham gia giao thông, Kỹ năng phòng tránh các tại nạn về gas, cồn, điện, Kỹ năng giữ trường học sạch đẹp, Kỹ năng tư duy sáng tạo, Kỹ năng phòng tránh sự cám dỗ và xâm hại cơ thể, Kỹ năng chúc mừng sinh nhật người thân. Địa điểm dạy và học là tại các lớp học nơi các em học hàng ngày. Thời gian học vào các buổi chiều vì buổi sáng các em học chương trình chính khóa. Thời lượng: mỗi lớp học 1 tiết/ 1 tuần. Giáo viên phụ trách là những giáo viên tốt nghiệp ngành Giáo dục Tiểu học và ngành Tâm lý-Giáo dục của các trường sư phạm.

2.2.   Một số kết quả đạt được

Đánh giá quá trình dạy học là việc làm không thể thiếu trong tiến trình dạy học KNS nhằm nhìn lại những gì đạt được và những gì cần khắc phục. Để có cái nhìn toàn diện, cần khảo sát ý kiến của giáo viên, học sinh, phụ huynh, ban giám hiệu và các cấp quản lý giáo dục. Bài viết này giới thiệu một số kết quả phản hồi từ phía học sinh.

2.2.1.  Nhận thức của học sinh sau khi học môn GDKNS

Kết quả thống kê về mặt nhận thức của học sinh sau khi học môn GDKNS ở Bảng 1 cho thấy các em đã nhận thức được ý nghĩa của các bài học. Xét theo thứ tự tần số ý kiến của các em, các em cho rằng: mình đã học được nhiều điều bổ ích, mình biết quan tâm và giúp đỡ những người xung quanh, mình có khả năng làm được một số việc của bản thân, biết được khả năng của mình và tự tin hơn trước người khác, biết mình có tiến bộ.

Bảng 1. Nhận thức của học sinh sau khi học môn GDKNS

Những nhận thức của học sinh	Trường TNT	Trường LCT	Trường NTT	Tổng	Tỷ lệ %	Thứ  hạng
1.      Em học được nhiều điều bổ ích về cuộc sống	268	139	390	797	69,24	1
2.      Em có khả năng tự làm một số việc có liên quan đến bản thân	178	95	238	511	44,40	3
3.      Em biết quan tâm, giúp đỡ những người xung quanh	320	123	274	717	62,30	2
4.      Em biết được khả năng của mình và tự tin hơn trước người khác	186	97	192	475	41,26	4
5.      Em có tiến bộ	154	71	188	413	35,88	5

2.2.2.  Thái độ của học sinh đối với việc học môn KNS nói chung

Kết quả khảo sát ý kiến của 1511 em học sinh của 3 trường cho thấy đ số học sinh rất thích học môn KNS do trường tổ chức. Có 83,67% học sinh rất thích; 14,16% học sinh cho là bình thường và 2,17% học sinh không thích.

2.2.3.  Thái độ của học sinh đối với từng bài học cụ thể

Kết quả phân tích thái độ của các em đối với từng bài học cụ thể ở Bảng 2 cho thấy đa số các em đều thích thú. Các bài học kỹ năng sống (KNS) được các em thích nhất là: Kỹ năng tư duy sáng tạo(90,80%), Kỹ năng giữ gìn trường học sạch đẹp(78,72%),  Kỹ năng tham gia giao thông an toàn(78,02%) và Kỹ năng chào hỏi lễ phép với người lớn(76,80%); tiếp theo là các bài Kỹ năng chúc mừng sinh nhật người thân(75,41%), Kỹ năng sắp xếp đồ dùng ngăn nắp và gọn gàng(75%), Kỹ năng phòng tránh sự cám dỗ và xâm hại cơ thể(74,03%), Kỹ năng phòng tránh các hiểm họa từ  gas, cồn, điện(68,64%).

Bảng 2. Những nội dung được học sinh yêu thích

Nội dung	Trường TNT	Trường LCT	Trường NTT	Tổng	Tỉ lệ %
1.      Kỹ năng chào hỏi lễ phép với người lớn	241	179	464	884	76,80
2.      Kỹ năng sắp xếp đồ dùng ngăn nắp, gọn gàng, sạch đẹp	284	137	442	863	75,00
3.      Kỹ năng tham gia giao thông an toàn	288	113	497	898	78,02
4.      Kỹ năng phòng tránh các tại nạn về gas, cồn, điện	280	125	385	790	68,64
5.      Kỹ năng giữ trường học sạch đẹp	265	198	452	906	78,72
6.      Kỹ năng tư duy sáng tạo	352	186	507	1045	90,80
7.      Kỹ năng phòng tránh sự cám dỗ và xâm hại cơ thể	304	142	406	852	74,03
8.      Kỹ năng chúc mừng sinh nhật người thân	229	151	488	868	75,41

Tóm lại, dạy học KNS theo hình thức Lớp-Bài tại các trường tiểu học TP. HCM là một biện pháp tổ chức hoạt động GDKNS đã bước đầu có ý nghĩa tích cực đối với học sinh. Các em đã nhận thức được rằng GDKNS đem lại cho các em sự tiến bộ và sự hiểu biết nhiều hơn về cuộc sống, về những người xung quanh và hiểu hơn về chính mình. Các em đã nhận thấy mình có thể tự làm một số công việc liên quan đến cuộc sống của mình. Nhìn chung, đa số các em thích thú với các giờ học KNS.

3.   Kết luận

Dạy kỹ năng sống theo hình thức Lớp-Bài cho học sinh trong các giờ học ngoại khóa có thể được coi như là một biện pháp để tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học. Các trường tiểu học cần áp dụng biện pháp này trong công tác GDKNS cho học sinh.

4.   Kiến nghị

·        Đối với các trường tiểu học: Tùy vào điều kiện riêng của từng trường, BGH cần lập kế hoạch để tổ chức dạy học KNS như một môn học ngoại khóa cho học sinh.

·        Đối với các phòng giáo dục Quận, Huyện, Thị xã

-   Khuyến khích, ủng hộ, tạo điều kiện thuận lợi và có những động viên khen thưởng kịp thời cho những trường có kế hoạch và tổ chức dạy học KNS cho học sinh theo hình thức Lớp-Bài.

-   Phân công chuyên viên hỗ trợ các trường thực hiện tốt việc dạy học KNS

·        Đối với phụ huynh học sinh: Phối hợp với nhà trường trong việc lập kế hoạch dạy học KNS, bao gồm: xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học, các điều kiện cơ sở vật chất và phương tiện dạy học, đánh giá chất lượng dạy học KNS

·        Đối với các tổ chức xã hội: Phối hợp với nhà trường trong việc lập kế hoạch dạy học KNS, bao gồm: xác định mục tiêu, nội dung; hỗ trợ nhà trường về các điều kiện tài chính, nhân sự; tham gia đánh giá chất lượng dạy học KNS.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.      Hoàng Hòa Bình(chủ biên) và các tác giả (2010), Giáo dục kỹ năng sống trong các môn học ở Tiểu học, NXB Giáo dục.

2.      Bùi văn Huệ (2003), Giáo trình Tâm lý học Tiểu học, Đại học Huế, Trung tâm đào tạo từ xa.

3.      Trần Thị Hương(chủ biên) và các tác giả(2011), Giáo dục học phổ thông, NXB ĐHSP TP.HCM

4.      Nguyễn Kỳ (1994), Phương pháp giáo dục tích cực, NXB Giáo Dục.

5.      Hồ Văn Liên (2012), Bài giảng Khoa học Tổ chức và Quản lý giáo dục và trường học.

6.      Lê Thị Xuân (2012), Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các trường tiểu học Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh, Khóa luận tốt nghiệp đại học, TP.HCM.

7.      David. R. Shaffer (1992), Developmental Psychology Childhood and Adolescence (second edition), NewYork.

8.      K. B. Everard, Geoffrey Morris, Ian Wilson (2010), Quản trị hiệu quả trường học, Dự án SREM sưu tầm và biên dịch.