By Peter Lee
Asia Times-Jun 9, 2012
The Great Leap Forward, a calamity that killed tens
of millions, afflicted China with the misery and morals of a
concentration camp and spawned the Cultural Revolution, was once a
shunned and shameful topic.
But convenient myths – such as the
threadbare explanation of “Three Years of Natural Disasters”,
fingerpointing at the Soviet Union, and exculpatory emphasis on quixotic
but seemingly admirable revolutionary enthusiasm – are now crumbling as
a new generation feels enough distance to confront the painful past,
and at the same time races to record the memories of the citizens who
suffered through the period before they pass on.
Through the efforts of Chinese and foreign researchers, a more
complete history of the Great Leap Forward is
emerging from archives and personal accounts, as a parade of folly,
viciousness, and cruelty. This history – and the current regime’s
incomplete willingness to confront it – is finding resonance in the
campaign to discredit Chongqing neo-Maoist firebrand Bo Xilai, and the
effort to shape the agenda of the new leadership cadre that is expected
to assume power in 2013.
In the process, the era of the Great Leap Forward and its aftermath is acquiring a new name: The Great Famine.
The
Great Leap Forward was born of hubris: Mao Zedong’s bet that his
version of socialism could unleash unprecedented productivity from the
Chinese economy and show the supercilious commissars of the Soviet Union
who was the best and greatest Communist leader.
In 1958 and 1959,
China was convulsed by massive, disruptive labor projects,
collectivization, and a mad rush to steelmaking. Agriculture was
disrupted by diversion of labor and misapplied programs of deep
planting, marginal land recovery, and over-irrigation. At the same time,
local leaders made extravagant claims of increased agricultural output
attributed to the new socialist system, figures that were further padded
as they travelled up the chain of command to Beijing and, fatally,
became the basis for central government grain requisitions.
Things
turned very dark very quickly as local cadres emptied granaries in order
to meet their requisition targets and demonstrate their ability, zeal,
and loyalty to their superiors.
One county in Henan claimed
production of 7 billion jin of grain (about 3.5 million tonnes) – but
actually produced only 2 billion jin – of which 1.6 billion jin was
requisitioned.
By the late months of 1958, throughout China communal
kitchens – where farmers in the new collectives went to get fed – were
either handing out thin gruel or were no longer bothering to light their
fires at all. People began to starve.
Despite concerted efforts by
local and provincial leaders to cover up, it was soon apparent at the
center that something was seriously amiss. And things got worse.
Mao
Zedong adopted the self-serving explanation that the shortfall in grain
was the result of a counter-revolutionary resurgence in the Chinese
countryside, with ex-landlords and rich peasants conniving to conceal
their bumper grain harvests from the state.
Ironically, his
convictions were buttressed by the party secretary of Guangdong
province, who conducted a successful campaign to root out one million
tonnes of grain hidden by desperate peasants. His name: Zhao Ziyang.
As
the situation deteriorated in the Chinese countryside, therefore, the
afflicted areas were not regarded as disaster areas needing outside
assistance; they were nests of anti-state criminals who had to be
compelled to give up their ill-gotten grain.
Then things got even worse. As news of widespread suffering trickled up to the party leadership, sub voce dissatisfaction
with Mao’s policies was amplified at the Lushan plenum in the summer of
1959 as open criticism of the Great Leap Forward as a whole by defense
minister Peng Dehuai and party elder Zhang Wentian.
Mao interpreted
the criticism at Lushan as an attack on himself by a cabal of candidate
Khrushchevs and launched an all-out political war, loyally abetted by
Zhou Enlai, Lin Biao, and most other senior leaders, against Peng,
Zhang, and any cadre that presumed to criticize the Great Leap Forward.
The
full human and political dimensions of the Great Famine – and a damning
portrait of Mao as a leader who was happy to slay the messengers, by
the tens of millions, rather than endure the humiliation of
acknowledging the failure of his policies before his peers in China and
the Soviet Union, or accept diminution of his authority and political
power – are found in the book Mao’s Great Famine by Dr Frank Dikotter (New York: Walker & Co, 2010). In the words of Dikotter:
Had the leadership reversed course in the
summer of 1959 at Lushan, the number of victims claimed by famine would
have been counted in the millions. Instead, as the country plunged into
catastrophe, tens of millions of lives would be extinguished through
exhaustion, illness, torture, and hunger.
As party ranks were purged of over 3 million
officials whose doubts led them to soft-pedal Great Leap Forward
policies (and swelled by new, more ruthless but perhaps less-qualified
additions), local cadres, in a convulsion of fear, fury, and
opportunism, beat, tortured, and killed peasants they considered
thieves, malingerers, and complainers, while trying to obscure the
dimensions of the disaster from their disbelieving superiors.
Dikotter
told Asia Times Online how he was struck by documents surviving in
mainland archives that showed that as many as 2.5 million people were
tortured or beaten to death in those desperate years.
In his view,
the Great Leap Forward was perhaps unique in scope of homicidal activity
inflicted by the regime and its agents: more than the Great Terror
accompanying the Chinese Communist Party’s consolidation of power in the
early 1950s, and more than the Great Proletarian Cultural Revolution,
whose violence was on conspicuous national and international display in
China’s cities but not inflicted wholesale on China’s hundreds of
millions of peasants.
Beyond overt violence, there was the dark issue
of the use of food by cadres as an instrument of reward – and
execution. Dikotter noted to Asia Times Online:
Who do you give the food to? You give to
those who are reliable … food was used as a weapon distributed according
to political considerations … feed the strong, not the weak, the aged,
the sick …
The worst suffering took place in provinces like
Sichuan, Hunan, and Gansu, which counted their leaders as some of Mao’s
most committed supporters.
The final toll is unknowable but most
probably amounts to approximately 45 million excess deaths for the
period from 1958 to 1962, when the central government finally
acknowledged the extent of the catastrophe and retreated from
collectivized agriculture.
Many of the critics of the Great Leap
Forward were rehabilitated in the 1980s, after the fall of the “Gang of
Four”. However, the venom of those years has yet to be completely
expelled from China’s system.
The volatile world of Chinese
microblogs was roiled on April 29, 2012, by a statement posted by one
Lin Zhibo, head of People’s Daily Gansu Bureau and, apparently a
neo-Maoist and supporter of Bo Xilai, the now-disgraced “Red Mayor” of
Chongqing:
“To bash Chairman Mao, some people even
fabricated lies about the death of tens of millions of people during
1960 to 1962. To confirm the number, some visited those Henan villages
which experiences the worst famine at the time. It turned out that the
truth didn’t match their lies. Many villagers have heard of people
starving to death but never personally saw one themselves, which is
direct evidence that very few people died of starvation at the time.”
(translations by Offbeat China) [1]
Lin’s statement was indignantly rebutted in dozens of
replies from netizens posting recollections of their parents of the
horrendous suffering their families had endured, such as:
“The Great Famine experienced by my
family. My hometown is Jingyan at Leshan. One of my aunts married a Mr
Xiong from the same village. They had a total of 8 members in their
family, the couple, one son, two grandparents, and three siblings. They
all starved to death during the Great Famine. None survived! The tragedy
happened right to our parents’ generation. How does Lin Zhibo dare to
deny it?”
An interesting element of this affair was what
Sherlock Holmes termed the dog that didn’t bark or, in this case, the
censor who didn’t censor. As Offbeat China put it: “Luckily no one
seemed to report censorship over stories of the Great Famine on Sine
[sic] Weibo.”
The story took an even more interesting twist as some
public figures weighed in on the Communist Party’s greatest failure, a
topic that might, under other circumstances, be considered taboo.
Apparently
in response to Lin’s microblog post, economist Mao Yushi (recently
awarded the Milton Friedman Prize for Advancing Liberty by the Cato
Institute) on May 2 posted a moving excerpt on his blog from his 2010
memoir, A Journey Without Regret. He discusses the reach of
famine – including a family of 12 in the village of whom only one had
survived – and the suffering he personally experienced while rusticated
to Shandong in 1960 as a rightist:
When people suffering hunger, their human
consciousness yields completely to their base nature as a stinking skin
sack. People lose any ideals and have only one desire, that is to
“eat.” … While I was in Teng County, I was unendurably hungry. My entire
body swelled up with edema, I couldn’t even put on my shoes and it was
difficult simply to bend at the waist … I was able to make it through
for only one reason, and that is that that I ate quite a few locusts
during summer and autumn … I would catch one and put it in an envelope.
When I had seven or eight, I would burn the envelope in the fire … and
cook the locusts … the locusts’ digestive tract was filled with a green
liquid … it was extremely bitter and difficult to swallow. But hunger
makes people disregard any other consideration … If I had had to stay
there for two more months I would, without question, have died. [2]
Then Southern People Weekly, a human interest and
current affairs publication of the liberal Southern Media Group, devoted
the cover and four in-depth articles of its May 21 edition to
first-person testimony concerning the catastrophe of The Great Famine.
One
piece profiles a survivor who erected a crude memorial stele in his
home town in Henan to the 73 victims (out of a total population of 128)
who failed to make it through the “grain pass” to survival.
Another
presented survivor stories from Gansu collected by a young writer that
provide further insight into the misery and degradation of the period:
the man who ate the dead and was shunned by his wife and son; the
100-plus people suffering from edema [swelling caused by fluid beneath
the skin and body cavities) who were herded into an abandoned kiln to
hide them from the visiting investigative team of senior party member
Dong Biwu and died when it caved in; and the young man who staggered out
of his house and collapsed, only to hear someone inside implore him to
"Could you please die a little further off?", perhaps so that the family
could be spared the insupportable effort needed to move and bury his
corpse.
Then there was the story of Li Shengzhao, an
investigator and gadfly who suffered incarceration under the most
horrific, Monte Cristo-esque conditions (including solitary confinement
for two years in a darkened room weighed down with 30 pounds of fetters)
as punishment for trying to bring the excesses of the Great Leap
Forward to light.
In judging the current state of play concerning the
Great Leap Forward, however, the most interesting article profiled Liao
Bokang, who played a key role in bringing the suffering in Sichuan to
the attention of the Party center.
The four pieces were the result of extensive site visits and
However, the introduction to Liao's piece specifically quoted and addressed Lin Zhibo's provocative post of a few days before:
During the May Day holiday of 2012, as the Weibo post
... had accumulated a few hundred responses, 88-year old Mr Liu Bokang
already knew about it. He noted the author's level of higher education
and his background in media work and remarked: You can be unaware of
history. But you can't talk nonsense! Isn't there a campaign now to
track down and investigate false rumors?
As a corrective, Liao's recollections offer insights
into the Great Leap Forward in Sichuan and provide testimony as to the
massive death toll in the province - perhaps 25% to one-third of the
national total.
In the 1960s, Liao was an important cog in the
Chongqing municipal government, serving as vice director of the
municipal committee secretariat. He was also secretary of the Chongqing
Municipal Young Communist League. At that time, Hu Yaobang, who was in
charge of the national Young Communists organization, encouraged the
local organizations to help bring abuses to the attention of the party.
In
1962, Liao went to Beijing for a Young Communists conference and gave a
detailed report to Hu Yaobang concerning the situation in Sichuan. Hu,
now remembered as China's beloved reformer, instructed Liao to give an
oral report to Yang Shangkun, now reviled as the iron fist in Deng
Xiaoping's crackdown at Tiananmen in 1989, at that time pro-tem party
secretary for the Young Communists as well as director of the Center's
secretariat.
According to Liao's account, as paraphrased by Southern
People Weekly, Yang had been given death figures of 4 to 8 million by
various departments, but didn't believe them:
Yang Shangkun said to Liao Bokang:
According to you, how many people have really died in Sichuan? Liao
Bokang extended a single finger, indicating 10 million. ...
Liao
showed Yang a May 1962 document ... with an attachment showing that the
population of Sichuan in 1957 was 72,156,000. At the end of 1960, the
population was 62,360,000. In three years, the population of Sichuan had
dropped by 10 million.
Liao Bokang added: the actual number of dead should be more than 10 million. Yang responded, How do you say that?
Liao's
reasoning was that 1) the natural rate of population increase from 1957
to 1960 should be taken into account; 2) people were still starving to
death in Sichuan through 1960 and the first half of 1962. Based on those
two points, Liao believed another 2.5 million should be added to the
count.
Liao Bokang remembers: When Yang Shangkun heard that number,
he slapped his thigh in agreement. He also instructed his secretary to
open a small secured cabinet in the meeting room and take out a small,
old fashioned string-bound notebook. After opening it, Yang examined it
and declared, "That's the number!" This circumstance shows that the
Center's leaders were screening the various numbers provided to it in an
effort to figure out the actual circumstances.
The upshot of this encounter, according to Liao, was a
report to Deng Xiaoping by Yang and Deng's decision to dispatch a
confidential investigative team composed of native Sichuanese officials
"at the bureau level" (because officials of the ministerial level were
required to report to the local party organization when they made a
visit). The only non-Sichuanese member of the team was Xiao Feng, a high
ranking official at People's Daily.
The team documented the tragedy
in Sichuan in detail, but by the time they submitted the report the
political winds had shifted back in Mao's favor. The report was spiked
and as of today the only evidence of its existence is the manuscript
copy of his section of the report retained by Xiao Feng, who is now 93
years old. It confirms the death toll of 12 million - 17% of the
province's total population.
For his pains, Liao was the target of a
vendetta by the Sichuan provincial government. He was accused of
participating in an anti-party clique and spent the next two decades in
various labor and detention facilities until he was completely
rehabilitated in 1982. Punning on the slogan, "A year (of great leap) is
equivalent to 20 years (of ordinary development)", Liao quipped that "3
hours (of reporting to Yang on the Great Leap Forward) worked out to 20
years (of incarceration)."
After his rehabilitation, Liao returned to work as secretary of the Chongqing municipal committee.
Liao's
article is a decisive rebuke to the revisionism of Lin Zhibo. The fact
that the key surviving document was composed and preserved by Xiao Feng -
from Lin's own paper, People's Daily - adds an extra fillip of triumph
to the exercise.
More significant, perhaps, is the picture it
presents of reformers fighting the good and necessary fight against
destructive leftism - in Chongqing, the previous stronghold of Bo Xilai
and his brand of neo-Maoist populism, and in Sichuan, the site of
perhaps the greatest catastrophe in the dismal history of CCP radical
leftism.
Tales of derring-do by Liao and his associates in their
initial attempt to get a letter to the Center evoke reports of the
oppressive surveillance Bo allegedly brought to bear on his opponents.
In
a case of what Liao wryly termed "semi-heroics", the group prepared an
anonymous letter, had it typed by a mute ("so he couldn't talk about
it"), and mailed it from Wuhan in an attempt to evade the wiretaps and
mail covers the provincial government had already been deploying for
several years. In the event, the authorship of the letter was ferreted
out anyway, adding to Liao's not inconsiderable political difficulties.
The article describes Liao's analysis of the causes of the tragedy in Sichuan:
"In Liao Bokang's heart, these questions
have already been clearly parsed. Natural causes? Liao Bokang has
checked the meteorological records; that was not the problem. Shipment
of grain outside the province? Liao Bokang has compared Sichuan to other
provinces. The amount of grain shipped out of the province was smaller,
relatively speaking. The conclusion is: the problem was policy, and
Sichuan was more left than most."
This conclusion was echoed in another article on the
controversy in Global Times, the voice of combative nationalism that is
much closer to the levers of central power than the distant and
distrusted Southern Daily.
In a May 4 article titled "Counting the Dead", Zhao Qian cited estimates of as many as 36 million dead and wrote:
Fu Siming, a professor with the Party
School of the Central Committee, told the Global Times that the current
debate among scholars is understandable, and some former senior
officials did admit human errors that led to the disaster.
Then
Chairman Liu Shaoqi pointed out at a conference in 1962 following the
Great Leap Forward, that only 30% of the famine was due to natural
disasters, and the remainder were "human errors".
But the authorities
have not changed the references concerning the "Three Years of Natural
Disasters," nor given a clear answer about exactly how many people died
during the famine. Some books about this part of history, written by
Chinese scholars, are still banned on the Chinese mainland.
As to the political ramifications, Zhao went on to say:
Cao Siyuan, a constitutional and economic
scholar and director of Siyuan Think Tank, told the Global Times that
the major reason for many scholars to highlight this part of history is
to stress the importance of political reform at the Party's upcoming
18th National Congress, as many of them see that poor governance
contributed to the famine. [3]
This is the kind of message that reformers would like
to get out into the public domain as the hardline and left-leaning wing
of the party is in disarray following the fall of Bo Xilai earlier this
year.
Bo’s growing clout represented more than simply his cynical
and skillful manipulation of mass politics; it raised the threat that
popular disgust with the current lopsided and corrupt economic reform
might translate into a backlash against the reformers and in favor of
Maoist revolutionary nostalgia.
Turning the Chinese public’s
attention toward the Great Leap Forward, in other words, might be more
than a matter of history, witness, remembrance, and justice. It might
also be good politics as well.
Notes:
1. Denial from People’s Daily Branch Head Ignited Fury and Discussions of the Great Famine, Offbeat China, May 3, 2012.
2. Click Here for Chinese text.
3. Counting the dead, Global Times, May 4, 2012.
Peter Lee writes on East and South Asian affairs and their intersection with US foreign policy.
(Copyright
2012 Asia Times Online (Holdings) Ltd. All rights reserved. Please
contact us about sales, syndication and republishing.)
—
http://www.atimes.com/atimes/China/NF09Ad01.html
—-
BẢN DỊCH CỦA Dương Lệ Chi
Đại
Nhảy Vọt là một thảm họa đã giết chết hàng chục
triệu người, gây ra nỗi bất hạnh cho Trung Quốc và các vấn đề đạo lý về
một trại tập trung, đẻ ra cuộc Cách mạng Văn hóa, đã từng là chủ đề đáng
xấu hổ và bị lãng tránh.
Nhưng các huyền thoại thích hợp – chẳng hạn như
lời giải thích nhàm chán về “Ba năm thiên tai”, nhắm vào Liên Xô, và
nhấn mạnh lời biện giải về sự hào hiệp viển vông nhưng có vẻ như nhiệt
tình cách mạng đáng ngưỡng mộ – hiện đang sụp đổ khi một thế hệ mới cảm
thấy khoảng cách đủ xa để đối đầu với quá khứ đau đớn, và cùng lúc, các
cuộc đua nhau để ghi lại những kỷ niệm của những người dân đã phải chịu
khổ trong thời kỳ đó trước khi họ vượt qua.
Qua những nỗ lực của các nhà nghiên cứu Trung
Quốc và nước ngoài, lịch sử đầy đủ hơn về Đại Nhảy Vọt đang hiện ra từ
các bài tường thuật cá nhân và từ kho lưu trữ, đã phô bày sự điên rồ,
đồi bại và tàn ác. Giai đoạn lịch sử này – và thiện ý không đầy đủ của
chế độ hiện hành để đương đầu với nó – đang tìm thấy tiếng vọng trong
chiến dịch bị mất uy tín về tân chủ nghĩa Mao ở Trùng Khánh, mà Bạc Hy
Lai đã khơi dậy, và nỗ lực hình thành nghị trình về các quan chức trong
ban lãnh đạo mới, dự định sẽ lên nắm quyền vào năm 2013.
Trong tiến trình đó, thời kỳ Đại Nhảy Vọt và hậu quả của nó được đặt cho một cái tên mới: Nạn Đói Lớn.
Đại Nhảy Vọt đã được sinh ra từ sự ngạo mạn: Mao
Trạch Đông cá cược rằng, phiên bản chủ nghĩa xã hội của ông ta có thể
giải phóng năng suất chưa từng có từ nền kinh tế Trung Quốc, cũng như để
phô trương với các chính ủy kiêu căng của Liên Xô, là những người lãnh
đạo Cộng sản tốt nhất và vĩ đại nhất.
Năm 1958 và 1959, Trung Quốc bị chấn động bởi các
dự án lao động phá hủy khổng lồ, tập thể hóa, và điên cuồng đổ xô vào
sản xuất thép. Nông nghiệp bị gián đoạn do sự chuyển đổi lao động và áp
dụng sai các chương trình trồng trọt với mật độ dày hơn, khôi phục lại
vùng đất khó trồng trọt và tưới tiêu quá mức. Cùng lúc đó, các lãnh đạo
địa phương đã có những tuyên bố ngông cuồng rằng, sản lượng nông nghiệp
sẽ tăng lên do hệ thống xã hội chủ nghĩa mới, các con số bị thổi phồng
khi nó lên tới dàn lãnh đạo Bắc Kinh, và [sai lầm] chết người [là những
con số này] trở thành yếu tố căn bản cho chính quyền trung ương ra các
lệnh trưng thu lúa thóc.
Mọi chuyện trở nên đen tối rất nhanh khi các cán
bộ địa phương làm sạch kho thóc để đáp ứng mục tiêu trưng dụng và chứng
minh khả năng, lòng nhiệt huyết và sự trung thành của họ đối với cấp
trên.
Một quận ở Hà Nam tuyên bố sản xuất 7 tỷ jin ngũ
cốc (khoảng 3,5 triệu tấn), nhưng thực tế họ chỉ sản xuất có 2 tỷ jin,
trong đó 1,6 tỷ jin đã bị trưng thu.
Vào những tháng cuối của năm 1958, toàn bộ nhà
bếp công xã ở Trung Quốc – nơi các nông dân trong tập thể mới đến để ăn –
hoặc là họ được phát cho cháo lỏng hoặc họ chẳng còn bận tâm để nhóm
lửa. Người ta bắt đầu đói lả.
Bất chấp các nỗ lực phối hợp của các lãnh đạo địa
phương và lãnh đạo cấp tỉnh để che đậy, chẳng bao lâu nó đã nhanh chóng
hiện rõ ở trung tâm rằng có điều gì đó sai sót rất nghiêm trọng. Và mọi
thứ trở tồi tệ hơn.
Mao Trạch Đông đã đưa ra lời giải thích phục vụ
mục đích ích cá nhân ông rằng việc thiếu hụt lúa thóc là kết quả của sự
trỗi dậy phản cách mạng ở nông thôn Trung Quốc, với các địa chủ cũ và
phú nông thông đồng để che giấu nhà nước về việc bội thu thóc của họ.
Trớ trêu thay, việc kết tội của ông ta được củng
cố bởi bí thư tỉnh ủy Quảng Đông, người này đã tiến hành một chiến dịch
thành công để lôi ra một triệu tấn ngũ cốc đã được nông dân liều mạng
giấu giếm. Tên của ông ta là Triệu Tử Dương.
Khi tình hình ở các vùng nông thôn Trung Quốc xấu
đi, các khu vực bị ảnh hưởng không được xem là khu vực thiên tai cần sự
giúp đỡ bên ngoài, do đó là hang ổ tội phạm chống nhà nước, những người
đã bị ép buộc phải từ bỏ những hạt thóc bất chính của họ.
Sau đó mọi thứ thậm chí còn tồi tệ hơn. Khi tin
tức về sự đau khổ lan rộng, dần dần tới tai lãnh đạo đảng, với giọng
không hài lòng về chính sách của Mao, được bàn tán rộng tại hội nghị
Trung ương Lư Sơn vào mùa hè năm 1959, khi Bộ trưởng Quốc phòng Bành Đức
Hoài và người lớn tuổi trong đảng là Trương Văn Thiên mở lời chỉ trích
toàn bộ chính sách Đại Nhảy Vọt.
Mao diễn giải những lời chỉ trích tại Lư Sơn là
một cuộc tấn công vào chính ông ta bởi âm mưu của ứng viên Khrushchevs
và dốc toàn lực phát động một cuộc chiến chính trị, được những người
trung thành tiếp tay như Chu Ân Lai, Lâm Bưu và hầu hết các lãnh đạo cấp
cao, chống lại Bành Đức Hoài, Trương Văn Thiên, và bất kỳ cán bộ nào
được cho là chỉ trích Đại nhảy vọt.
Có đủ khía cạnh về chính trị và con người của Nạn
Đói Lớn – và một hình ảnh đáng nguyền rủa của Mao như là một nhà lãnh
đạo vui sướng khi giết người, hàng chục triệu người, hơn là chịu bẽ mặt
do thừa nhận sự thất bại trong các chính sách của mình trước những nhân
vật ngang hàng với ông ta ở Trung Quốc và Liên Xô, hoặc chấp nhận giảm
bớt quyền hành và quyền lực chính trị – được tìm thấy trong cuốn sách
của Tiến sĩ Frank Dikotter: Nạn đói vĩ đại của Mao (NXB New York Walker & Co, phát hành năm 2010). Theo lời của Dikotter:
Nếu ban lãnh đạo đảo ngược cách giải quyết trong
mùa hè năm 1959 tại Lư Sơn, con số nạn nhân của nạn đói có thể sẽ là
hàng triệu. Thay vào đó, khi đất nước rơi vào thảm họa, hàng chục triệu
sinh mạng bị diệt do kiệt sức, bệnh tật, tra tấn, và đói khát.
Khi hơn 3 triệu cán bộ trong hàng ngũ đảng bị
thanh trừng, những người mà sự nghi ngờ đã giúp họ làm nhẹ bớt chính
sách Đại nhảy vọt (và đã tăng lên do các bổ sung mới, tàn nhẫn hơn nhưng
có lẽ không đủ tiêu chuẩn để thanh trừng hơn), các cán bộ địa phương,
trong sự rối loạn vì sợ hãi, giận dữ, và chủ nghĩa cơ hội, đánh đập, bị
tra tấn và đã giết chết những người nông dân mà họ coi là kẻ trộm, những
người giả bệnh để trốn việc và những người than phiền, trong khi cố
gắng để che đậy quy mô của thảm họa từ cấp trên hoài nghi của họ.
Dikotter nói với báo Asia Times Online rằng ông
kinh ngạc như thế nào khi xem các tài liệu ở kho lưu trữ ở đại lục, cho
thấy khoảng 2,5 triệu người đã bị tra tấn hoặc bị đánh đến chết trong
những năm tháng khủng khiếp đó.
Theo ông, có lẽ Đại Nhảy Vọt là sự kiện đặc biệt
về phạm vi hoạt động giết người do chế độ và các tay chân của nó gây ra:
nhiều hơn chiến dịch Đại Thanh Trừng kèm theo việc củng cố quyền lực
của Đảng Cộng sản Trung Quốc đầu thập niên 1950, và nhiều hơn Đại Cách
mạng Văn hóa Giai cấp Vô sản, những người mà việc sử dụng bạo lực được
phơi bày rõ ở trong nước và quốc tế, tại các thành phố của Trung Quốc,
nhưng hàng trăm triệu nông dân Trung Quốc không phải chịu tổn thương.
Ngoài việc sử dụng bạo lực công khai, còn có vấn
đề đen tối trong việc sử dụng thực phẩm của các cán bộ như một công cụ
của việc thưởng – và thi hành hình phạt. Ông Dikotter lưu ý với Asia
Times Online:
Bạn cung cấp thực phẩm cho ai? Bạn cung cấp
cho những người đáng tin cậy … thực phẩm được sử dụng như một thứ vũ khí
được phân phối theo các cân nhắc chính trị … cho những người khỏe mạnh
ăn, không cho những người đau yếu, người già, người bệnh ăn…
Đau khổ tồi tệ nhất diễn ra ở các tỉnh Tứ Xuyên,
Hồ Nam và Cam Túc, những tỉnh dựa vào lãnh đạo của họ khi một số [lãnh
đạo ở các tỉnh này là] những người cam kết ủng hộ Mao mạnh mẽ nhất.
Không rõ con số cuối cùng về các nạn nhân là bao
nhiêu, nhưng con số ước lượng gần đúng nhất là khoảng hơn 45 triệu cái
chết trong giai đoạn từ năm 1958 đến 1962, khi chính phủ trung ương cuối
cùng đã thừa nhận mức độ thảm họa và rút lui khỏi nông nghiệp tập thể.
Nhiều người trong số các nhà phê bình Đại Nhảy
Vọt đã được phục hồi trong thập niên 1980, sau khi “bè lũ bốn tên” sụp
đổ. Tuy nhiên, sự độc ác của những năm tháng đó vẫn chưa hoàn toàn bị
trục xuất khỏi hệ thống của Trung Quốc.
Thế giới biến động của các tiểu blog ở Trung Quốc
đã bị khuấy đục hôm 29 tháng 4 năm 2012, qua một tuyên bố được đăng tải
bởi Lin Zhibo, người đứng đầu Nhân dân Nhật báo ở Văn phòng Cam Túc và,
rõ ràng là người ủng hộ tân chủ nghĩa Mao và Bạc Hy Lai, “Thị trưởng
Đỏ” Trùng Khánh, hiện bị thất sủng.
“Để hạ gục Mao Chủ tịch, một số người thậm
chí đã bịa đặt dối trá về cái chết của hàng chục triệu người trong thời
gian từ năm 1960 đến 1962. Để xác nhận con số đó, một số người đã đến
thăm các khu làng ở Hà Nam, nơi trải qua nạn đói tồi tệ nhất vào thời
điểm đó. Kết quả là, sự thật mà họ tìm thấy được không phù hợp với những
con số dối trá của họ. Nhiều dân làng đã nghe nói về những người bị bỏ
đói đến chết, nhưng chính họ chưa bao giờ nhìn thấy một người, là bằng
chứng trực tiếp cho thấy, có rất ít người đã chết vì đói vào lúc đó“. (Bản dịch của Offbeat China) [1]
Tuyên bố của Lin đã bị bác bỏ một cách phẫn nộ
của hàng chục đáp trả từ cư dân mạng, đăng các hồi ức của cha mẹ họ về
sự đau khổ khủng khiếp mà gia đình họ đã phải chịu đựng, chẳng hạn như:
“Gia đình tôi đã trải qua Nạn Đói Lớn. Quê
tôi là Jingyan, Lạc Sơn. Một trong những người cô (dì) của tôi kết hôn
với ông Xiong ở cùng làng. Họ có tổng cộng 8 người trong gia đình, hai
vợ chồng, một con trai, ngoại ông bà ngoại, và ba anh chị em. Tất cả đã
bị chết đói trong Nạn Đói Lớn. Không một ai sống sót! Thảm họa đã xảy ra
ngay trong thế hệ cha mẹ của chúng tôi. Vì sao Lin Zhibo dám chối bỏ
điều đó?“
Một yếu tố thú vị trong chuyện này là điều mà
Sherlock Holmes gọi là con chó không biết sủa, hoặc trong trường hợp
này, người kiểm duyệt đã không kiểm duyệt. Như Offbeat China đã nêu: “May mắn là dường như không có ai báo cáo sự kiểm duyệt về các câu chuyện của Nạn Đói Lớn trên Sine (ND: có lẽ là Sina) Weibo”.
Câu chuyện thậm chí được xuyên tạc còn thú vị hơn
khi vài con số công bố nói về sự thất bại lớn nhất của Đảng Cộng sản,
một chủ đề mà có thể, trong các hoàn cảnh khác, được coi là điều cấm kỵ.
Nói rõ trong phần trả lời bài viết trên tiểu blog
của Lin, nhà kinh tế Mao Vu Thức (gần đây nhận được giải thưởng Milton
Friedman về Phát huy Quyền Tự do của Viện CATO) hôm 2 tháng 5, đã đăng
một đoạn trích cho di chuyển trên blog của ông, từ hồi ký năm 2010:Một cuộc hành trình không hối tiếc.
Ông thảo luận về tầm ảnh hưởng của nạn đói, trong đó một gia đình có 12
người trong làng, nhưng chỉ có một người còn sống sót và nỗi khổ mà bản
thân ông đã trải qua khi bị đuổi về Sơn Đông hồi năm 1960 vì là người
hữu khuynh:
Khi cái đói hành hạ người ta, ý thức con
người hoàn toàn nhường cho bản năng của họ, giống như là một cái túi da
hôi hám. Người ta mất hết mọi lý tưởng và chỉ có một ham muốn, đó là
“ăn”… Khi tôi ở Teng County, tôi không thể chịu đựng nổi cái đói. Toàn
thân tôi sưng lên với chứng bệnh phù nề, thậm chí tôi không thể mang
giày và chuyện đơn giản là khom lưng thôi, cũng rất khó khăn… Tôi có thể
vượt qua được chỉ một lý do, đó là tôi đã ăn châu chấu trong suốt mùa
hè và mùa thu… Tôi bắt một con và cho nó vào trong cái bao. Khi tôi có
7-8 con, tôi đưa cả cái bao vào trong lửa… và châu chấu được nướng chín…
đường tiêu hóa của con châu chấu đầy thứ chất lỏng màu xanh lá cây… vô
cùng đắng và rất khó nuốt. Nhưng đói làm cho người ta chẳng cần biết gì
khác … Nếu tôi phải ở lại đó thêm hai tháng nữa, chắc chắn tôi đã chết. [2]
Tuần báo Người Phương Nam (Southern People
Weekly), một tờ báo đăng tải về các vấn đề hiện tại và sự quan tâm về
con người của Nhóm Truyền thông Miền Nam (Southern Media Group) tự do,
dành trang bìa và bốn bài viết chuyên sâu, số ra ngày 21 tháng 5, đăng
lời chứng của người trong cuộc, liên quan đến thảm họa của Nạn Đói Lớn.
Một câu chuyện mô tả về một người sống sót, đã
dựng lên một tấm bia tưởng niệm tại quê nhà của ông ở Hà Nam cho 73 nạn
nhân (trong tổng số 128 người) những người đã thất bại trong việc “vượt
qua thóc gạo” để tồn tại.
Một câu chuyện khác về một người sống sót ở Cam
Túc đã được một nhà văn trẻ thu thập, cho cái nhìn sâu xa hơn về những
đau khổ và sự thoái hóa của thời kỳ này: một người đàn ông ăn xác người
chết, đã bị vợ và con trai của ông ta xa lánh, hơn 100 người bị bịnh phù
nề (bị sưng do chất lỏng tích tục trong các mô dưới da và cơ thể) những
người đã bị dồn vào trong một cái lò bỏ hoang để giấu họ, không cho
nhóm điều tra của ông Đổng Tất Vũ, lãnh đạo đảng cao cấp trông thấy, và
họ đã chết khi bị đè bẹp dí. Một thanh niên đã lảo đảo đi ra khỏi nhà
anh và ngã xuống, chỉ nghe ai đó trong nhà khẩn cầu: “Anh làm ơn chết xa hơn một chút có được không?”, có lẽ như thể để gia đình anh có thể dành chút sức tàn còn lại, đủ để chuyển và chôn xác của anh.
Kế tiếp là câu chuyện của Li Shengzhao, một điều
tra viên và nỗi khổ mà ông phải chịu đựng khi bị giam giữ trong điều
kiện khủng khiếp nhất, giống như Monte Cristo (gồm cả bị biệt giam hai
năm trong một căn phòng tối, mang xiềng xích nặng 30 pounds) là hình
phạt cho sự cố gắng để đưa những câu chuyện quá sức về Đại Nhảy Vọt ra
ánh sáng.
Tuy nhiên, theo đánh giá tình trạng hiện tại liên
quan đến Đại Nhảy Vọt, bài viết thú vị nhất đã được Liao Bokang mô tả,
người này đã đóng vai trò quan trọng trong việc làm cho lãnh đạo đảng
chú ý đến sự đau khổ ở Tứ Xuyên.
Bốn câu chuyện trên là kết quả của những chuyến
thăm bao quát và [thực hiện] các cuộc phỏng vấn, không phải được gom góp
lại với nhau trong một đêm.
Tuy nhiên, phần giới thiệu câu chuyện của Liao đã
được trích dẫn cụ thể và đề cập đến bài khiêu khích của Lin Zhibo, đăng
tải vài ngày trước:
Trong dịp Lễ Lao Động năm 2012, khi Weibo đăng
bài … đã thu được vài trăm câu trả lời, ông Liu Bokang, 88 tuổi, đã biết
về điều đó. Ông lưu ý, tác giả là người có trình độ học vấn cao, có uy
tín trong công việc truyền thông, và nhận xét: Bạn có thể không biết về
lịch sử. Nhưng bạn không thể nói chuyện vô lý! Bộ bây giờ không có chiến
dịch kiểm tra nào để dò ra và điều tra các tin đồn sai à?
Là người hiệu chỉnh, hồi ức của Liao cho thấy sự
hiểu biết bên trong chiến dịch Đại nhảy vọt ở Tứ Xuyên và cung cấp chứng
cứ về số người chết khủng khiếp trên địa bàn tỉnh – có lẽ từ 25%-33%
(1/3) tổng dân số quốc gia.
Trong thập niên 1960, Liao là một mắt xích quan
trọng trong chính quyền thành phố Trùng Khánh, giữ chức Phó Tổng thư ký
Ủy ban Thành phố. Ông cũng là thư ký của Đoàn Thanh niên Cộng sản Thành
phố Trùng Khánh. Lúc đó, Hồ Diệu Bang lúc đó phụ trách tổ chức Đoàn
Thanh niên Cộng sản quốc gia, đã khuyến khích các tổ chức địa phương
giúp đảng chú ý đến các sự lạm dụng.
Năm 1962, Liao đi đến Bắc Kinh tham dự hội nghị
Đoàn Thanh niên Cộng sản và đã đưa cho Hồ Diệu Bang một báo cáo chi
tiết, liên quan đến tình hình ở Tứ Xuyên. Hồ Diệu Bang, hiện được mọi
người nhớ đến như là một nhà cải cách được yêu mến của Trung Quốc – đã
hướng dẫn Liao đọc báo cáo cho Dương Thượng Côn, hiện đang bị nguyền rủa
như là người sử dụng nắm đấm sắt trong cuộc đàn áp của Đặng Tiểu Bình
tại Thiên An Môn hồi năm 1989 – lúc đó là tổng bí thư tạm thời, phụ
trách Đoàn Thanh niên Cộng sản cũng như đứng đầu Ban Bí thư Trung ương.
Theo báo cáo của Liao, như Tuần báo Người Miền
Nam diễn giải, Dương Thượng Côn đã được đưa cho các con số về số người
chết từ 4-8 triệu, từ các phòng ban khác nhau, nhưng không tin các con
số này:
Dương Thượng Côn nói với Liao Bokang: Theo
anh, có bao nhiêu người thực sự đã chết ở Tứ Xuyên? Liao Bokang giơ một
ngón ra, ý nói 10 triệu. …
Liao đưa cho Dương một tài liệu năm 1962… với
một hồ sơ đính kèm, cho thấy rằng dân số Tứ Xuyên vào năm 1957 là
72.156.000. Cuối năm 1960, dân số còn 62.360.000. Trong ba năm, dân số
của Tứ Xuyên đã giảm đi 10 triệu.
Liao Bokang nói thêm: số lượng người chết trên thực tế nhiều hơn 10 triệu. Dương trả lời: Sao anh nói thế?
Lập luận của Liao là: 1) Tỷ lệ gia tăng dân
số tự nhiên trong 1957-1960 nên được tính vào; 2) Người dân vẫn còn đang
chết đói ở Tứ Xuyên từ năm 1960 đến nửa đầu năm 1962. Căn cứ vào hai
điểm này, Liao tin rằng nên tính thêm 2,5 triệu người.
Liao Bokang nhớ lại: Khi Dương Thượng Côn
nghe đến con số đó, ông ta vỗ đùi đồng ý. Ông ta cũng chỉ thị cho thư ký
mở tủ an toàn nhỏ trong phòng họp và lấy ra cuốn sổ tay buộc bằng dây
lỗi thời. Sau khi mở ra, Dương kiểm tra và tuyên bố: “Đúng là con số
đó!” Trường hợp này cho thấy rằng các nhà lãnh đạo trung ương đã sàng
lọc các con số khác nhau mà họ được cung cấp để cố gắng tìm ra các
trường hợp thực tế.
Theo ông Liao, kết quả cuối cùng của cuộc gặp gỡ
này là một bản báo cáo của ông Dương Thượng Côn gửi cho Đặng Tiểu Bình
và ông Đặng quyết định gửi một đội điều tra bí mật, gồm các quan chức
địa phương người Tứ Xuyên “ở cấp phòng, ban” (bởi vì các quan chức cấp
Bộ đã được yêu cầu báo cáo cho tổ chức đảng địa phương khi họ đến thăm).
Chỉ một thành viên của đội không phải người Tứ Xuyên, là Xiao Feng, một
quan chức cao cấp ở Nhân dân Nhật báo.
Nhóm nghiên cứu đã thu thập tài liệu chi tiết về
thảm kịch ở Tứ Xuyên, nhưng vào lúc họ đệ trình báo cáo, các luồng gió
chính trị đã quay lại ủng hộ Mao. Bản báo cáo đã bị hủy và cho đến nay,
bằng chứng duy nhất về sự tồn tại của nó là copy của bản thảo phần báo
cáo mà Xiao Feng đã giữ lại, hiện ông đã 93 tuổi. Điều này xác nhận số
người chết là 12 triệu người, 17% tổng dân số của tỉnh.
Về nỗi đau của mình, Liao là mục tiêu trả thù của
chính quyền tỉnh Tứ Xuyên. Ông ấy bị buộc tội tham gia vào bè lũ chống
đảng và sau đó đã trải qua hai thập niên trong các cơ sở lao động và bị
giam giữ cho đến khi ông được phục hồi hoàn toàn vào năm 1982. Chơi chữ
trong khẩu hiệu “Một năm trong đại nhảy vọt tương đương với 20 năm phát
triển bình thường”, Liao đã châm biếm rằng “3 giờ (báo cáo cho Dương
Thượng Côn về Đại Nhảy Vọt) phải làm việc đến 20 năm (bị tống giam)”.
Sau khi được phục hồi, Liao trở lại với chức vụ Bí thư Thành ủy Trùng Khánh.
Bài viết của Liao là một lời khiển trách quả
quyết đối với chủ nghĩa xét lại của Lin Zhibo. Thực tế là tài liệu quan
trọng còn tồn tại do Xiao Feng viết và bảo quản – từ bài viết của Lin
trên Nhân Dân Nhật báo – khuyến khích thêm sự thành công của việc thực
hiện.
Quan trọng hơn, có lẽ chính là hình ảnh mà nó thể
hiện là, các nhà cải cách tranh đấu cho cái tốt và là cuộc chiến cần
thiết chống lại chủ trương của phe cánh tả phá hoại – ở Trùng Khánh,
thành trì trước đây của Bạc Hy Lai và thương hiệu của ông ta về chủ
nghĩa dân tuý với tân chủ nghĩa Mao-ít, và ở Tứ Xuyên là hiện trường của
thảm họa có lẽ lớn nhất trong lịch sử ảm đạm của phe cánh tả cực đoan
trong ĐCS Trung Quốc.
Câu chuyện về sự táo bạo của Liao và các cộng sự
của ông trong nỗ lực ban đầu của họ để có một bức thư gửi tới trung
ương, gợi lên các tin tức về sự giám sát đè nặng ông Bạc, bị cáo buộc đã
gây sức ép lên các đối thủ của ông.
Về điều mà ông Liao ghê tởm gọi là “anh hùng nửa
vời”, nhóm đã chuẩn bị một bức thư nặc danh, đã được một người câm đánh
máy (“để ông này không thể nói về bức thư”), và gửi đi từ Vũ Hán trong
một nỗ lực nhằm tránh bị nghe trộm điện thoại và ngoài bì thư là từ
chính quyền tỉnh đã được triển khai trong nhiều năm. Trong trường hợp
tác giả của bức thư cuối cùng bị khám phá, cũng thêm vào những khó khăn
chính trị không nhỏ cho ông Liao.
Bài viết mô tả phân tích của Liao về các nguyên nhân của thảm kịch ở Tứ Xuyên:
“Trong thâm tâm của Liao Bokang, những câu
hỏi này đã được phân tích rõ ràng. Nguyên nhân tự nhiên ư? Liao Bokang
đã kiểm tra các hồ sơ khí tượng; đó không phải là vấn đề. Gửi lúa thóc
ra ngoài tỉnh? Liêu Bokang đã so Tứ Xuyên với các tỉnh khác. Số lượng
lúa thóc được vận chuyển ra khỏi địa bàn tỉnh là nhỏ, ở mức độ tương
đối. Kết luận: vấn đề là chính sách và Tứ Xuyên bị bỏ rơi nhiều hơn hầu
hết các nơi khác“.
Kết luận này được lặp lại trong một bài viết khác
về điều tranh cãi trên Hoàn Cầu Thời báo, tiếng nói của những người
theo chủ nghĩa dân tộc hiếu chiến, gần gũi với các quyền lực trung ương
hơn là Nhật báo Miền Nam ở xa và không được tin tưởng.
Trong một bài viết ngày 4 tháng 5 có nhan đề “Đếm
số người chết”, Zhao Qian đã được trích dẫn, ước tính 36 triệu người đã
chết, và viết:
Fu Siming, một giáo sư ở Trường Đảng Trung
ương, nói với Hoàn Cầu Thời báo rằng, tranh luận giữa các học giả hiện
nay là điều dễ hiểu, và một số quan chức cấp cao trước đây đã thừa nhận,
do lỗi lầm của con người đã dẫn đến thảm họa.
Sau đó, Chủ tịch Lưu Thiếu Kỳ đã chỉ ra trong
một hội nghị hồi năm 1962 sau Đại Nhảy vọt, chỉ có 30% của nạn đói là
do thiên tai, phần còn lại là do “lỗi của con người”.
Nhưng các nhà chức trách đã không thay đổi
các tài liệu tham khảo liên quan đến “Ba năm thiên tai”, cũng không đưa
ra một câu trả lời rõ ràng nào về con số chính xác, có bao nhiêu người
đã chết trong nạn đói. Một số sách nói về phần lịch sử này, được các học
giả Trung Quốc viết, vẫn còn bị cấm ở Trung Quốc đại lục.
Đối với các phân nhánh chính trị, ông Zhao tiếp tục nói:
Cao Siyuan, một học giả về hiến pháp và kinh
tế và là giám đốc Viện Nghiên cứu Siyuan, đã nói Hoàn Cầu Thời báo rằng,
lý do chính để nhiều học giả làm nổi bật phần lịch sử này là nhằm nhấn
mạnh tầm quan trọng về cải cách chính trị của Đại hội Đảng lần thứ 18
sắp tới, khi nhiều người trong số họ nhìn thấy rằng quản trị yếu kém đã
góp phần vào nạn đói. [3]
Đây là loại thông điệp gửi tới những người cải
cách muốn đưa vấn đề ra công chúng, khi những người theo đường lối cứng
rắn và cánh tả của đảng đang trong tình trạng hỗn loạn, sau sự sụp đổ
của Bạc Hy Lai đầu năm nay.
Ảnh hưởng quyền lực ngày càng gia tăng của Bạc Hy
Lai cho thấy, không đơn giản chỉ là sự hoài nghi và lôi kéo khéo léo
của ông ta về chính trị quần chúng, mà còn cho thấy mối đe dọa về sự căm
phẫn của người dân đối với việc cải cách kinh tế lệch lạc và thối nát
hiện nay, có thể diễn giải thành một phản ứng dữ dội chống lại những
người cải cách và ủng hộ hoài niệm cách mạng của chủ nghĩa Mao.
Nói cách khác, việc chuyển sự chú ý của công
chúng Trung Quốc vào Đại Nhảy Vọt có thể là vấn đề lớn hơn vấn đề lịch
sử, nhân chứng, sự hồi tưởng và công bằng. Có thể việc làm này là vấn đề
tốt cho hoạt động chính trị.
———-
Ghi Chú:
2. Bấm vào đây cho phần tiếng Trung.
Tác giả: Peter Lee viết về các vấn Đông Nam Á và mối liên hệ giữa các vấn đề này với chính sách đối ngoại của Mỹ.
