Trung Quốc đã là nước lớn nhưng luôn
trong tình trạng bị bao vây kìm kẹp, thậm chí bị người khác “oán hận”.
Nguyên nhân chính: Chính sách ngoại giao thiếu mưu trí; Giới quan chức
ngạo mạn, không biết cách học hỏi, luôn tự cho bản thân họ là đúng, khí phách thiên triều.
Trong nền
kinh tế, Trung Quốc đã trở thành nước lớn, là cường quốc, không có gì
phải thắc mắc. Trong lĩnh vực ngoại giao, Trung Quốc luôn tồn tại trong
tình thái bị bao vây cùm kẹp, thậm chí bị người khác "hận". Lý do tại
sao?
Trung Quốc rốt cuộc đã làm những gì, khiến cho nhân loại toàn thế giới ức hiếp, thậm chí thù hận như vậy?
Chính sách ngoại giao thiếu mưu trí
Hãy nhìn
vào nước Mỹ kia, qua vài năm nữa, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) sẽ bị
Trung Quốc vượt qua. Tuy nhiên, sức mạnh quân sự cũng như sức mạnh ngoại
giao của Mỹ vẫn sẽ tiếp tục kiểm soát toàn bộ thế giới như tình hình
hiện nay. Có những quốc gia cũng căm hận nước Mỹ, ví dụ như các quốc gia
Hồi giáo tại khu vực Trung Đông, thế nhưng lại càng tồn tại nhiều hơn
các quốc gia khác tin tưởng vào nước Mỹ, yêu thích nước Mỹ, đồng thời hy
vọng nhận được sự bảo hộ che chở trong đó bao gồm toàn bộ tất cả các
quốc gia láng giềng của Trung Quốc. Không thể nói người khác "ăn trong
bám ngoài" (chi li pa wai), vì sao Mexico không chạy đến để mời Trung
Quốc làm chiếc ô bảo hộ cho đất nước của họ, hòng đối kháng lại nước Mỹ?
Đến Đài Loan của Trung Quốc, vài thập kỷ vừa qua cũng đều dựa dẫm vào nước Mỹ.
Nhật Bản,
Hàn Quốc, Philippines đều mong muốn nhận được sự bảo hộ từ Mỹ hòng đối
kháng lại Trung Quốc. Thậm chí đến Việt Nam, đất nước đã từng bị Mỹ xâm
lược và là nước láng giềng nhỏ bé của Trung Quốc, cũng đều tìm kiếm sự
bảo hộ từ Mỹ.
Trong
lĩnh vực kinh tế, nhân loại trên toàn thế giới đều tôn mối quan hệ giữa
Mỹ và Trung Quốc là G2. Trong nền chính trị và ngoại giao, đại đa số các
quốc gia đều coi Trung Quốc là kẻ thù giả định (jia xiang di), nhận
định Mỹ là chiếc ô bảo hộ để chống đối lại kẻ thù giả định này. Rốt cuộc
là do Mỹ không đúng, hay do nền ngoại giao Trung Quốc thiếu mưu trí?
Điều này không cần nói cũng đều hiểu được.
Sự khác biệt giữa hai nước Trung - Mỹ
Chúng ta
ngày ngày đều tung hô bắt kịp được Mỹ, rốt cuộc đã bắt kịp được những
gì, chỉ có riêng một nhân tố là tổng sản phẩm GDP. Còn bình quân GDP
trên đầu người, mức thu nhập bình quân, bình quân chất lượng cuộc sống
thực tế, năng lực sáng tạo của nhân dân, trong toàn bộ thế kỷ 21, Trung
Quốc không thể nào vượt qua được Mỹ.
Về lĩnh
vực quân sự và ngoại giao, Trung Quốc có lẽ sẽ vĩnh viễn không bao giờ
sánh đạt được năng lực kiểm soát toàn cầu giống như Mỹ đã từng có.
Không cần
nói đến vấn đề kiểm soát toàn cầu. Ngày mùng 8 tháng 05 năm 1999, đại
sứ quán Trung Quốc ở Nam Tư đã bị đánh bom, chúng ta chỉ có thể đứng tại
Bắc Kinh mà mắng nhiếc, đến cả các phương pháp ngoại giao làm thế nào
để phục hồi lại thể diện cũng không hề có. Là người Trung Quốc, thực tế
mà nói, chỉ có duy nhất hai từ: Nuốt Giận.
Đối với
nước Mỹ, chúng ta không có biện pháp nào. Đối với các quốc gia "Tiểu
Biết Tam" (Xiao bie san: lưu manh, vô lại), chúng ta cũng bó tay không
có sách lược. Vấn đề Đài Loan khu vực phía tây, sẽ trở thành mối vướng
víu vĩnh viễn. Điều này không phải là vấn đề lớn, đồng bào của chúng ta,
chỉ cần Đài Loan không tuyên bố độc lập, đại lục cũng sẽ luôn như vậy,
phải cho qua thì cũng sẽ phải cho qua. Tuy nhiên, Mỹ lại luôn lấy vấn đề
Đài Loan ra làm vật cản trở đại lục, khiến cho tình hình trở nên tương
đối thụ động, thật là lực bất tòng tâm.
Trung Quốc thiếu bạn, chứ không hề thiếu kẻ thù.
Khu vực xung quanh Trung Quốc, chỉ thiếu bạn, không hề thiếu kẻ thù.
Vấn đề
tồn tại hiện nay, người Ấn Độ đang gồng mình nỗ lực mở rộng các hoạt
động quân sự chuẩn bị cho các cuộc chiến, rất đều đặn không hoang mang.
Hàng không mẫu hạm, tên lửa tầm xa, tàu ngầm hạt nhân. Những thứ Trung
Quốc có, Ấn Độ về cơ bản đều có, những thứ Trung Quốc không có, người Ấn
Độ cũng đều đã có.
Chúng ta
luôn dừng lại trong niềm vui với "Lưỡng đạn nhất tinh" (hai pháo bom và
một vệ tinh). Thế nhưng cho đến thời điểm hiện tại, Ấn Độ cũng đã sở hữu
"Lưỡng đạn nhất tinh". Giải thích như thế nào? Sự thực chứng minh rằng,
người Trung Quốc không phải là là những người thông minh nhất trên toàn
thế giới, đến mức độ thông minh nhất khu vực Châu Á cũng chẳng thể đạt
đến. Ngoài Trung Quốc thì còn có những người thông minh khác, thậm chí
càng có những quốc gia với những dân tộc thông minh hơn hẳn. Chúng ta
không nhìn nhận ra vấn đề này, luôn tự cho mình là đúng, mù quáng tôn
vinh bản thân là lớn mạnh, luôn luôn chiêm ngưỡng một cách quá đáng
chính bản thân, đây mới chính là căn nguyên tồn tại của các vấn đề.
Nền ngoại
giao hiện nay mà Trung Quốc đang thực thi, ai nghe lời, ai nịnh bợ cần
tiền thì Trung Quốc sẽ đối xử tốt với họ. Còn ai chỉ trích phê bình, ai
chế giễu thì Trung Quốc sẽ căm hận chính họ. Cần biết rằng, những quốc
gia không ngừng nịnh bợ cần tiền Trung Quốc đều là những quốc gia không
có vị thế quốc tế. Chỉ có những quốc gia dám lên tiếng chỉ trích phê
bình, thậm chí dám mắng nhiếc Trung Quốc, mới có năng lực ảnh hưởng đến
toàn thế giới. Đối với những quốc gia này mà nói, không cần phải cúi
đầu, không có gì là sai lầm. Tuy nhiên nếu không tìm hiểu lẫn nhau một
cách nghiêm túc, đạt được sự đồng cảm và đồng thuận, biến "địch" thành
bạn, như vậy sẽ là thất bại lớn nhất trong nền ngoại giao.
Giới quan chức thiếu kiến thức phổ quát về lĩnh vực ngoại giao, tự tin và ngạo mạn quá mức.
Giới quan
chức Trung Quốc luôn luôn tự cho bản thân họ là đúng, không lắng nghe
nổi những quan điểm ngược chiều tiêu cực hay những lời chỉ trích. Kỳ
thực, bất kỳ một quốc gia nào cũng đều ích kỷ, đều tồn tại những khiếm
khuyết, giống như nước Mỹ và nước Anh, Trung Quốc cũng không phải là
trường hợp ngoại lệ. Trung Quốc không cần thiết phải luôn luôn tỏ ra bộ
dạng tự cho bản thân là đúng, biết tiếp nhận phê bình thì Trung Quốc mới
có thể tiến bộ được.
Trong
lĩnh vực ngoại giao, báo chí và ngôn luận Trung Quốc luôn phản đối kịch
liệt những lời phê bình của người khác đối với bản thân, không ngừng lặp
lại rằng sự trỗi dậy của Trung Quốc là sự trỗi dậy hòa bình. Có quỷ mới
tin được, bất kỳ một nước lớn nào cũng đều không thể tự hài lòng với
việc chỉ bảo hộ cho chính đất nước họ, luôn luôn tồn tại mong muốn có
năng lực và ham muốn đi công kích các nước khác. Vấn đề cốt lõi chính
là, liệu có phải là những cuộc công kích các nước khác phi mục đích hay
không có đạo lý hay không.
Mỹ chính
là một điển hình. Mỹ không ngừng tiến hành các cuộc công kích các nước
khác, điều này là không tốt, thế nhưng cũng có vô số các nước khác ủng
hộ cho hành xử như vậy của Mỹ. Trung Quốc chẳng phải cũng đã từng đem
quân đi đánh Việt Nam đó sao? Tổ tiên của chúng ta Thành Cát Tư Hãn
chẳng phải cũng đã cưỡi ngựa chiến giẫm đạp lên Moscow và St Petersburg
hay sao? Thời điểm hiện nay, nếu Philippines không tử tế thì đánh nước
này một trận có gì là không thể?
Có những
lúc có năng lực đánh, hơn nữa lại đánh một cách chuẩn xác, đúng vị, thì
không chỉ không mầm mống nên những kẻ địch, mà còn có thể giành được
càng nhiều bạn bè hơn. Nước Mỹ chính là như vậy, tạo nên những kẻ địch
rất nhiều nhưng bạn bè lại càng nhiều hơn. Vấn đề cốt lõi nằm tại chỗ,
nước Mỹ có thể làm được đến việc ngoài trường hợp Osama bin Laden bí mật
hành xử Mỹ thì không có bất cứ một quốc gia nào dám đối chọi lại với
Mỹ, Trung Quốc liệu có thể được chăng?
Trung
Quốc đương nhiên không cần học hỏi Mỹ, cũng không thể học nổi Mỹ. Tuy
nhiên có hơi hướng của sự bá quyền Mỹ thì tại sao lại không thể? Sự thật
là bản thân yếu kém bất năng lực, chứ không phải là sự nhân từ.
Giới quan chức không biết cách học hỏi nền ngoại giao của các nước khác như thế nào.
Thời gian
gần đây, một vị hiệu trưởng trong nước đã nghỉ hưu, nhận được sự điều
phái của một cơ quan quyền lực mềm quốc gia nào đó, chuẩn bị đến ba
trường đại học hàng đầu của vương quốc Anh để tiến hành chiêu sinh các
nghiên cứu sinh tiến sỹ đến Trung Quốc học tập. Đầu tiên, có ai bằng
lòng đến Trung Quốc học tiến sỹ hay không thì vẫn chưa biết được, giới
quan chức của chúng ta thì đã giả tưởng rằng đến để bố thí cho các
trường đại học ở vương quốc Anh này.
Vì thế,
vị hiệu trưởng đã nghỉ hưu - khi người còn chưa đến nơi - đã ép buộc yêu
cầu ba vị hiệu trưởng đương vị của ba trường đại học tại vương quốc Anh
tiến hành cuộc gặp gỡ với họ vào thời gian cuối tuần. Thật không dễ
dàng gì, có một vị hiệu trưởng và phó hiệu trưởng của một trường đại học
đã nhận lời đáp ứng cuộc gặp gỡ này, hơn nữa còn chuẩn bị bữa tiệc
thiết đãi thịnh soạn. Đây chính là phép tắc lịch sự của vị hiệu trưởng
của vương quốc Anh. Khi thời gian vừa mới được sắp xếp ổn thỏa, một cú
điện thoại đột nhiên được gọi đến, nói rằng liệu có thể thay đổi sang
thời gian một ngày khác được hay không.
Tâm lý
người phụ trách liên lạc phía Anh đã bắt đầu rụt rè, nhưng để giữ lịch
sự vẫn còn yêu cầu vị hiệu trưởng của trường đại học đó thay đổi lại
thời gian, việc đó là do người phụ trách liên lạc và vị lãnh đạo này
bình thường luôn duy trì mối quan hệ rất tốt đẹp. Người lãnh đạo mặc dù
cũng đã đồng ý tiến hành thay đổi lại thời gian. Nhưng không ngờ được
rằng, khi đưa tin tức tốt lành này nói cho bên phụ trách liên lạc của
phía Trung Quốc, thì ông ta lại trả lời rằng, "thế thì mời ông mau chóng
gửi bản sơ yếu lý lịch của vị hiệu trưởng và phó hiệu trưởng trường đại
học phía Anh của các ông cho tôi".
Người phụ
trách liên lạc phía Anh kỳ thực không thể kìm nén được nữa. Tuy nhiên
vẫn lịch sự mà gửi sang một bức thư rằng, "mời ông gửi trước bản sơ yếu
lí lịch của vị hiệu trưởng đã nghỉ hưu của phía Trung Quốc chuẩn bị đến
thăm đó được không? Các ông là những người khách đến thăm không gửi bản
sơ yếu lí lịch sang, lại yêu cầu bản sơ yếu lí lịch của chính nhà lãnh
đạo cao nhất của bên tiếp đãi, e rằng không được thỏa đáng"?
Đối
phương đã gửi lại thư hồi âm, "vị hiệu trưởng của phía Trung Quốc chúng
tôi hiện tại không có sẵn bản sơ yếu lí lịch, nếu ông cần, xem trên
Google liệu có thể tìm thấy được hay không"?
Người phụ
trách liên lạc của phía Anh nói rằng: "các sơ yếu lí lịch của tất cả
các vị lãnh đạo cũng như các giảng viên trong trường đại học của chúng
tôi đều công khai hiện trên các trang web trong trường đại học, ông hãy
tự tìm đi".
Trung
Quốc vẫn chưa phải là quốc gia lớn nhất, mạnh nhất thế giới, giới quan
chức phổ thông đã tồn tại thói quen coi những người nước ngoài như là nô
tài của bản thân, hơn nữa lại chính là những người nước Anh, thật sự là
có khí phách của thiên triều. Giới quan chức phổ thông đã như vậy, giới
quan chức cấp cao thì lại càng quá đáng hơn. Trong mỗi một cuộc họp
mang tính chất quốc tế, không quan tâm người khác có nguyện vọng lắng
nghe hay không, có ủng hộ hay không, nhất cử nhất động luôn đặt ra không
ít những kiến nghị, những nguyên tắc yêu cầu áp đặt lên các tầng lớp
lãnh đạo nước ngoài tương đương chức hàm. Xin hỏi rằng, người nước ngoài
đặc biệt là những quốc gia nhỏ yếu liệu có thật sự trở thành bạn bè của
Trung Quốc được không, có thể không sợ sệt, không "hận" Trung Quốc được
chăng?
Nguồn: Bài viết của giáo sư Diêu Thụ Khiết, Viện trưởng Viện Trung Quốc học đương đại, Đại học Nottingham, Anh, đăng trên báo Chiến lược Trung Quốc
Người dịch: Đinh Thị Thu
Người dịch: Đinh Thị Thu
