Cuối năm 1917, Nguyễn
Tất Thành, Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh từ Anh trở lại Pháp. Tại đây,
Người tiếp nhận những thông tin đầu tiên về Cách mạng Tháng Mười Nga năm
1917. Từ chỗ chưa biết V.I.Lênin là ai, thậm chí còn không biết nước
Nga ở đâu, dần dần Người nhận ra rằng: Trên thế giới đã xảy ra một sự
kiện lớn lao chưa từng có: Một dân tộc đã lật đổ bọn áp bức bóc lột
mình, tự tổ chức quản lý mọi công việc đất nước, không cần bọn chủ và
bọn toàn quyền. Việc đó xảy ra ở nước Nga với những người dũng cảm phi
thường và người đứng đầu những người dũng cảm ấy là người dũng cảm nhất:
V.I. Lênin. Thế là, Hồ Chí Minh quyết định ủng hộ Cách mạng Tháng Mười
Nga. Hồ Chí Minh viết: “Lúc bấy giờ tôi ủng hộ Cách mạng Tháng Mười chỉ
là theo cảm tính. Tôi chưa biết tầm quan trọng lịch sử của nó. Tôi kính
yêu Lênin vì Lênin là một nhà yêu nước vĩ đại đã giải phóng đồng bào
mình, trước đó tôi chưa hề đọc một quyển sách nào của Lênin”(1)
Từ đó cho đến cuối đời
mình, đề tài Cách mạng Tháng Mười Nga được Hồ Chí Minh trở đi trở lại
rất nhiều lần. Trên thực tế, ở Hồ Chí Minh đã hình thành một hệ thống
quan điểm sâu sắc, mới mẻ về Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917.
Cách mạng Tháng Mười - Cuộc cách mạng mở đầu thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội
Theo Hồ Chí Minh, nước
Nga trước Cách mạng Tháng Mười vừa là nhà tù của các dân tộc, vừa bị một
nhóm tài phiệt thế giới nô dịch. Dưới sự thống trị của Nga hoàng, nhân
dân là những cái máy bằng thịt, những viên đạn bằng thịt để bọn đế quốc
sử dụng xâu xé nhau. Trong xã hội cũ, quần chúng lao động là những người
làm ra của cải nhưng bị chìm trong đói khổ và ngu dốt. Đó là số phận
khốc hại và lâu dài của đại đa số nhân dân.
Với thắng lợi của Cách
mạng Tháng Mười, số phận của những người lao động đã có sự thay đổi căn
bản. Hồ Chí Minh viết: “Như ánh mặt trời rạng đông xua tan bóng tối,
cuộc Cách mạng Tháng Mười đã chiếu rọi ánh sáng mới vào lịch sử loài
người,…mở đầu một kỷ nguyên mới trong lịch sử”(2). Sự kiện giai cấp công
nhân Nga dưới sự lãnh đạo của những người Bôn-sê-vích đứng đầu là V.I.
Lênin, liên minh chặt chẽ với nông dân và những người lao động lật đổ
chính quyền của bọn địa chủ, tư sản bắt tay xây dựng xã hội chủ nghĩa
được Hồ Chí Minh coi là: Sự kiện lớn lao nhất trong lịch sử loài người.
Hồ Chí Minh viết: Chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản từ chỗ là một ước
mơ cao đẹp của loài người, sau Cách mạng Tháng Mười vĩ đại đã trở thành
hiện thực...
Nhất quán quan điểm về ý
nghĩa mở đầu thời đại mới của Cách mạng Tháng Mười, Hồ Chí Minh vạch
rõ: Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười đã tạo nên một thời đại mới -
thời đại thắng lợi của chủ nghĩa xã hội và sụp đổ của chủ nghĩa tư bản.
Người nhấn mạnh: “Cách mạng Tháng Mười mở ra con đường giải phóng cho
các dân tộc và cả loài người, mở đầu một thời đại mới trong lịch sử,
thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế
giới”(3).
Trong hoạt động cách
mạng, Hồ Chí Minh rất coi trọng công tác tổng kết thực tiễn, phát triển
lý luận. Từ thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười, Người đã đúc rút thành
những bài học quý. Hồ Chí Minh viết: Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười
đã dạy cho giai cấp công nhân, nhân dân lao động và các dân tộc bị áp
bức trên toàn thế giới những bài học hết sức quý báu bảo đảm cho sự
nghiệp giải phóng triệt để của giai cấp công nhân và cả loài người. Giai
cấp công nhân và nhân dân Việt Nam ngày càng thấm nhuần những bài học
lớn của Cách mạng Tháng Mười. Những bài học đó là:
Có sự lãnh đạo của một
Đảng cách mạng chân chính, toàn tâm, toàn ý phục vụ nhân dân. Thực hiện
cho được liên minh công nông. Trong cuộc đấu tranh gian khổ chống kẻ thù
của giai cấp và dân tộc, cần dùng bạo lực cách mạng, chống lại bạo lực
phản cách mạng, giành lấy và bảo vệ chính quyền. Để bảo đảm thắng lợi
cho cuộc đấu tranh một mất một còn giữa cách mạng và phản cách mạng cần
có tinh thần cách mạng triệt để, luôn giương cao ngọn cờ của chủ nghĩa
anh hùng cách mạng, không sợ gian khổ, hy sinh, kiên quyết đấu tranh vì
độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Cần kết hợp chặt chẽ lòng yêu nước
nồng nàn với tinh thần quốc tế chân chính.
Với tinh thần đó, Hồ
Chí Minh kết luận: “Trong lịch sử loài người chưa từng có cuộc cách mạng
nào có ý nghĩa to lớn và sâu xa đến như thế”(4).
Tác động của Cách mạng Tháng Mười đối với phong trào giải phóng dân tộc
Là người viết Bản án chế độ thực dân Pháp
và người đi tiên phong trong việc thực thi bản án ấy, Hồ Chí Minh hiểu
sâu sắc vị trí, vai trò của Cách mạng Tháng Mười đối với các dân tộc
thuộc địa và phong trào giải phóng dân tộc.
Theo Hồ Chí Minh, trước
Cách mạng Tháng Mười, nhân dân các nước thuộc địa là những công cụ biết
nói, là “phương tiện vận tải hai chân”, là “những cái bia sống”, tính
mạng người thuộc địa không đáng một đồng trinh. Hồ Chí Minh cho rằng
nhân dân các nước thuộc địa đang sống trong chế độ nô lệ đương đại.
Người viết: “Cho tới tận Cách mạng Tháng Mười, ở các nước thuộc địa, học
thuyết xã hội chủ nghĩa đã bị coi là thứ học thuyết chỉ dành riêng cho
những người da trắng”(5). Nhưng giấc ngủ hàng thế kỷ của các dân tộc
thuộc địa đã bị tiếng sấm Cách mạng Tháng Mười đánh thức. Cách mạng
Tháng Mười đã mở ra trước mắt họ thời đại cách mạng chống đế quốc, thời
đại cách mạng giải phóng dân tộc. Hồ Chí Minh chỉ rõ: Thắng lợi của cuộc
Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười có một ý nghĩa hết sức quan trọng
đối với số phận của dân tộc phương Đông. Nó thức tỉnh các dân tộc bị áp
bức, chỉ cho họ con đường giải phóng, nêu gương tự do dân tộc thực sự.
Thực tế cho thấy sau
Cách mạng Tháng Mười, phong trào giải phóng dân tộc có sự phát triển về
chất. Hồ Chí Minh dẫn chứng: “Cuộc Cách mạng Tháng Mười đã thúc đẩy
phong trào giải phóng dân tộc, làm cho nó trở thành một làn sóng mãnh
liệt trong tất cả các nước phương Đông: Trung Quốc, Ấn Độ, Nam Dương,
Việt Nam. Một số nước như Trung Quốc, Việt Nam, cách mạng dân tộc dân
chủ nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản theo con đường Cách mạng
Tháng Mười đã giành thắng lợi và thiết lập chế độ mới. Cả lý luận Mác -
Lênin, kinh nghiệm Cách mạng Tháng Mười và thực tế cách mạng dân tộc
dân chủ nhân dân ở một số nước đã xác lập và chứng minh một chân lý. Hồ
Chí Minh viết: “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc không có con đường
nào khác con đường cách mạng vô sản”(6).
Như vậy, Hồ Chí Minh
cho rằng tác động của Cách mạng Tháng Mười đến phong trào giải phóng dân
tộc được thể hiện trên các mặt chủ yếu:
Cách mạng Tháng Mười
nêu cho họ tấm gương. Điều này là cực kỳ quan trọng. Bởi vì đối với các
dân tộc phương Đông một tấm gương sống còn có giá trị hơn những bài diễn
văn tuyên truyền. Cách mạng Tháng Mười để lại cho họ những bài học kinh
nghiệm to lớn, quý báu. Nhà nước Xô-viết - sản phẩm của Cách mạng Tháng
Mười ủng hộ giúp đỡ to lớn có hiệu quả về vật chất và tinh thần đối với
phong trào giải phóng dân tộc. Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Đánh một đòn
mạnh vào kẻ thù chung là chủ nghĩa đế quốc, Cách mạng Tháng Mười đã đem
đến cho các dân tộc phương Đông một sự giúp đỡ có tính quyết định”(7).
Cần nói thêm là Hồ Chí
Minh có những bài viết sâu sắc, cảm động và sự biết ơn, sự kính trọng
của các dân tộc thuộc địa đối với V.I. Lênin - linh hồn của Cách mạng
Tháng Mười. Bởi vì tên tuổi, sự nghiệp của V.I. Lênin gắn bó chặt chẽ
với thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Mười và Nhà nước Xô-viết. Hồ
Chí Minh cho rằng, V.I. Lênin đã đặt tiền đề cho một thời đại mới, thật
sự cách mạng trong các nước thuộc địa, trong con mắt cũng như trong cuộc
đời đau khổ của các dân tộc thuộc địa, V.I. Lênin là người đã sáng tạo
ra cuộc đời mới. Hồ Chí Minh khẳng định: “Khi còn sống, Lênin là người
thầy, người cha của các dân tộc bị áp bức. Sau khi mất, Người là ngôi
sao chỉ đường tiến tới sự nghiệp giải phóng vĩ đại của nhân loại bị áp
bức. Lênin sống mãi trong lòng mọi người dân nô lệ ở các nước thuộc
địa”(8).
Con đường Cách mạng Tháng Mười với con đường cách mạng Việt Nam
Hồ Chí Minh có nhiều
bài viết luận giải rất khúc chiết, thấu lý đạt tình về tác động của Cách
mạng Tháng Mười đến cách mạng Việt Nam và mối quan hệ khăng khít, chặt
chẽ, bền vững, lâu dài giữa hai cuộc cách mạng này. Theo Người, trước
Cách mạng Tháng Mười nhân dân Việt Nam bị bọn đế quốc thực dân bưng tai,
bịt mắt, chưa hiểu gì về chủ nghĩa Mác và cũng chưa nghe nói đến V.I.
Lênin.
Từ năm 1917 đến năm
1924, thực dân Pháp giăng một tấm lưới dày đặc xung quanh Việt Nam để
ngăn chặn những tin tức về Cách mạng Tháng Mười. Vì vậy, thông tin về
cuộc cách mạng này lọt vào Việt Nam một cách ít ỏi, chậm chạp bằng con
đường bí mật từ Pháp sang, từ Trung Quốc đến. Những năm ấy người dân
nước ta có cách tiếp nhận thông tin về Cách mạng Tháng Mười rất sáng
tạo. Khi sách báo và tuyên truyền của chính thực dân Pháp và bọn tay sai
nói xấu Cách mạng Tháng Mười, nói xấu chủ nghĩa cộng sản thì nhân dân
bí mật bảo nhau: Cách mạng Tháng Mười, chủ nghĩa cộng sản có hại cho đế
quốc tức là có lợi cho chúng ta, chủ nghĩa cộng sản, Cách mạng Tháng
Mười là kẻ thù của chủ nghĩa thực dân tức là anh em của các dân tộc bị
áp bức. Hồ Chí Minh viết: Bàn tay bẩn thỉu của thực dân không che được
mặt trời chính nghĩa...
Đối với cách mạng Việt
Nam, Cách mạng Tháng Mười là tiếng sấm báo hiệu mùa xuân, là mặt trời
chói lọi, là cơm ăn, nước uống. Về sự cần thiết của Cách mạng Tháng Mười
đối với nhân dân ta, Hồ Chí Minh viết: “Nhờ Đảng Cộng sản Pháp và Đảng
Cộng sản Trung Quốc, những người cách mạng Việt Nam đã được tiếp thu ảnh
hưởng đầy sự sống của Cách mạng Tháng Mười và chủ nghĩa Mác - Lênin.
Điều đó tựa như người đang khát mà có nước uống, đang đói mà có cơm
ăn”(9).
Trong tư tưởng Hồ Chí
Minh, những sự kiện có ý nghĩa và mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam
đều chịu tác động của Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười. Với Hồ Chí
Minh, cách mạng trước hết cần có Đảng. Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời sau
Cách mạng Tháng Mười 13 năm nhưng hai sự kiện này có mối liên hệ chặt
chẽ với nhau. Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Kinh nghiệm bản thân của Việt Nam
chứng tỏ rằng chính là nhờ Đảng của những người Bôn-sê-vích và của Cách
mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười vĩ đại mà ở Việt Nam có một đảng
mác-xít - lê-nin-nít”(10).
Mười lăm năm sau ngày
thành lập, Đảng đã lãnh đạo nhân dân ta giành được chính quyền, lập ra
nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - Nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở
Đông Nam Á, Hồ Chí Minh cho rằng: Đi theo con đường Cách mạng Tháng
Mười, nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản đã kiên quyết
đứng lên đấu tranh chống thực dân Pháp và bè lũ tay sai. Năm 1945 đã
làm Cách mạng Tháng Tám đánh đổ thực dân giải phóng đất nước, xây dựng
chính quyền nhân dân. Hồ Chí Minh khẳng định: Thắng lợi của Cách mạng
Tháng Tám chứng tỏ sự đúng đắn của con đường Cách mạng xã hội chủ nghĩa
Tháng Mười vĩ đại đã vạch ra.
Hồ Chí Minh đặc biệt
coi trọng việc vận dụng sáng tạo những bài học kinh nghiệm của Cách mạng
Tháng Mười vào thực tế Việt Nam. Những bài học đó không chỉ có ý nghĩa
trước mắt mà còn có giá trị lý luận và thực tiễn lâu dài. Người không
chỉ căn dặn nhân dân ta mà còn tuyên bố với bạn bè quốc tế rằng: “Kinh
nghiệm của Cách mạng Tháng Mười là ngôi sao soi đường cho chúng tôi
trong sự nghiệp xây dựng một cuộc đời hạnh phúc cho nhân dân Việt
Nam”(11).
Cho đến những năm cuối
đời, Hồ Chí Minh vẫn tiếp tục suy nghĩ về con đường Cách mạng Tháng Mười
với lòng trân trọng và biết ơn sâu sắc. Từ câu tục ngữ Việt Nam: Uống
nước nhớ nguồn”, năm 1967, Hồ Chí Minh liên tưởng: Càng nhớ lại những
ngày tủi nhục mất nước, nhớ lại bước đường cách mạng đầy gian khổ, hy
sinh mà cũng đầy thắng lợi vẻ vang, giai cấp công nhân và nhân dân Việt
Nam càng thấm thía công ơn của V.I. Lênin và Cách mạng Tháng Mười.
Một quan điểm có ý
nghĩa phương pháp luận mang tính chỉ đạo lâu dài đối với Đảng và nhân
dân ta được Hồ Chí Minh chỉ ra là: “Đi theo con đường do Lênin vĩ đại
vạch ra, con đường của Cách mạng Tháng Mười, nhân dân Việt Nam đã giành
được những thắng lợi rất to lớn. Chính vì vậy mà mối tình gắn bó và lòng
biết ơn của nhân dân Việt Nam đối với Cách mạng Tháng Mười vẻ vang, đối
với Lênin vĩ đại …là vô cùng sâu sắc”(12).
Quan điểm trên đây của
Hồ Chí Minh giúp chúng ta nhận thức đúng đắn rằng những thành tựu to
lớn, có ý nghĩa lịch sử của hơn 25 năm đổi mới có mối liên hệ biện chứng
với con đường Cách mạng Tháng Mười.
Sự nghiệp đổi mới diễn
ra không chỉ trong thời cơ thuận lợi mà gặp phải nhiều khó khăn, thử
thách, trong đó có cả những thử thách hiểm nghèo, trước hết là sự sụp đổ
của hệ thống xã hội chủ nghĩa. Trong điều kiện đó, Đảng Cộng sản Việt
Nam vẫn kiên trì quan điểm của mình về thời đại mới, được mở ra từ Cách
mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (năm 1991) chỉ rõ: Đặc điểm nổi bật
trong giai đoạn hiện nay của thời đại là cuộc đấu tranh giai cấp và dân
tộc gay go, phức tạp của nhân dân các nước vì hòa bình độc lập, dân chủ
và tiến bộ xã hội. Chủ nghĩa xã hội hiện đứng trước nhiều khó khăn thử
thách. Lịch sử thế giới đang trải qua những bước quanh co. Song loài
người nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội vì đó là quy luật tiến hóa
của lịch sử. Qua hai mươi năm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc (1991-2011),
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
(Bổ sung và phát triển năm 2011) tiếp tục khẳng định tinh thần đó và bổ
sung thêm: “Cuộc đấu tranh của nhân dân các nước vì hòa bình, độc lập
dân tộc, dân chủ, phát triển và tiến bộ xã hội dù gặp nhiều khó khăn,
thách thức, nhưng sẽ có những bước tiến mới. Theo quy luật tiến hóa của
lịch sử, loài người nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội”(13), con
đường do Cách mạng Tháng Mười khai phá.
Ngay từ khi đi vào đổi
mới, Đảng Cộng sản và nhân dân Việt Nam đã khẳng định dứt khoát rằng đổi
mới không phải là thay đổi mục tiêu chủ nghĩa xã hội mà là tìm ra những
biện pháp, cách thức thực hiện mục tiêu đó nhanh hơn, có hiệu quả hơn.
Đó chính là sự kiên định lý tưởng và mục tiêu của Cách mạng xã hội chủ
nghĩa Tháng Mười.
Đặc biệt, nguyên tắc
chỉ đạo sự nghiệp đổi mới được Đảng ta luôn quán triệt là: Đổi mới trên
nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vì độc lập dân
tộc, vì chủ nghĩa xã hội. Chỉ với nguyên tắc ấy, Đảng và nhân dân ta mới
từng bước hiện thức hóa con đường mà Hồ Chí Minh đã lựa chọn - con
đường Cách mạng Tháng Mười. Điều cần khẳng định là con đường do Cách
mạng Tháng Mười vạch ra nói chung, những bài học kinh nghiệm của nó nói
riêng vẫn có trong hành trang của mỗi chúng ta hôm nay.
-------------------------------------------
(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, t. 10, tr. 126
(2) Hồ Chí Minh: Sđd, t. 8, tr. 558-559
(3) Hồ Chí Minh: Sđd, t. 12, tr. 301
(4))Hồ Chí Minh: Sđd, t. 12, tr .300
(5) Hồ Chí Minh: Sđd, t. 2, tr. 219
(6) Hồ Chí Minh: Sđd, t.9, tr. 314
(7) Hồ Chí Minh: Sđd, t.8, tr.565
(8) Hồ Chí Minh: Sđd, t.2, tr. 209
(9) Hồ Chí Minh: Sđd, t.8, tr.570-571
(10) Hồ Chí Minh: Sđd, t.8, tr.585
(11) Hồ Chí Minh: Sđd, t. 8, tr.l 577
(12) Hồ Chí Minh: Sđd, t.12, tr.309
(13)Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 69
