Rất lâu rồi, NSND Trần Hiếu không xuất
hiện trên báo chí. Gặp ông trong buổi làm giám khảo chương trình "Gia
đình tài tử" (sẽ phát sóng trên kênh HTV7- Đài TH TP HCM), ông tỏ ra rất
hào hứng với cuộc thi. Vì ông cho rằng, đây là cuộc thi tìm kiếm sự
chia sẻ giữa các thành viên trong gia đình nhiều thế hệ thông qua việc
ca hát.
Có
một gia đình là niềm hạnh phúc lớn, đó là điều ông luôn kiếm tìm. Nhưng
đã có lúc ông đi lầm, yêu lầm, và mất tới 8 năm để giải thoát mình khỏi
cuộc hôn nhân không may mắn. Căn nhà nhỏ hiện tại của ông và người vợ
mới ở gần sân bay Tân Sơn Nhất vẻ như ấm áp và đầy ắp tiếng đàn tiếng
hát. Ở tuổi 75, Trần Hiếu vẫn tràn trề thanh xuân…
Làm thầy rất buồn
- Với 51 năm làm thầy, có rất nhiều học trò nổi tiếng và thành công, người học trò nào làm cho ông tự hào nhất?
- Mỗi người một chút. 51 năm đi dạy, tôi có gì? Tôi có hai học trò Thanh Hoa và Y Moan là Nghệ sỹ Nhân dân. Và khoảng 14 Nghệ sĩ Ưu tú. Nghĩa là một ông Nghệ sỹ Nhân dân, dạy được… 2 Nghệ sỹ Nhân dân nữa và hàng loạt những Nghệ sỹ Ưu tú nữa. Này, lẽ ra Bộ Văn hóa phải cảm ơn tôi mới phải, nhỉ? (cười)...
Ngoài ra, con gái, Trần Thu Hà mà mọi người biết đến cũng chính là học trò của tôi, hay cả Thanh Thúy, Nam Khánh, Trọng Tấn, Tấn Minh. Tấn Minh cũng chuẩn bị được Nghệ sỹ Ưu tú rồi. Hay Tinna Tình cũng là trường hợp lạ lùng. Nó là học trò lạ nhất trong đời làm thầy của tôi, để lại nhiều xúc cảm đặc biệt.
Khi nó về với tôi, mới 17 tuổi chứ mấy, rất bé, nhưng rất giỏi, đã tự sáng tác được một số bài rồi, nhưng nó hát kiểu không có nghề. Và tôi không muốn nhận. Tinna cứ năn nỉ, bác thương con thì dạy cho con... Và Tinna là cô học trò rất cố gắng, học 6 buổi một tuần, nó học một năm bằng người khác học 3 năm thanh nhạc.
- Ông dạy học trò thành tài rất nhiều, nhưng đôi khi học trò thành công không phải ai cũng nhớ đến thầy. Với ông, có khi nào cảm giác đó xuất hiện và có khi nào thầy cảm thấy chua chát?
- À, trường hợp đó thì xảy ra với rất nhiều thầy, nhưng với tôi thì không có. Học trò nhớ đến tôi lắm, đi xa mấy vẫn nhớ đến tôi. Có những học sinh ở những đất nước xa xôi như Nhật Bản, Hà Lan, vẫn nhớ đến ông thầy nghèo ở quê hương. Những món quà, hay chỉ những tin nhắn thôi cũng đủ làm tôi vui. Nghề thầy giáo là nghề đưa đò, đưa qua sông rồi thì học sinh đôi khi quên, đó là một tình trạng có thực.
Làm thầy rất buồn, trong nghề
sư phạm này, mười ông thì năm ông dạy theo kiểu nạt, mắng, dọa để học
sinh học. Cái đó chính là cái dở trong sư phạm, thầy bình thường dạy chữ
mà nạt học sinh thì đã là sai rồi, huống hồ học hát. Học hát khó lắm
chứ. Nghề hát chỉ có một thứ nhạc cụ là bản thân anh ta. Bản thân ca sỹ
là nhạc cụ sống. Làm thầy rất buồn
- Với 51 năm làm thầy, có rất nhiều học trò nổi tiếng và thành công, người học trò nào làm cho ông tự hào nhất?
- Mỗi người một chút. 51 năm đi dạy, tôi có gì? Tôi có hai học trò Thanh Hoa và Y Moan là Nghệ sỹ Nhân dân. Và khoảng 14 Nghệ sĩ Ưu tú. Nghĩa là một ông Nghệ sỹ Nhân dân, dạy được… 2 Nghệ sỹ Nhân dân nữa và hàng loạt những Nghệ sỹ Ưu tú nữa. Này, lẽ ra Bộ Văn hóa phải cảm ơn tôi mới phải, nhỉ? (cười)...
Ngoài ra, con gái, Trần Thu Hà mà mọi người biết đến cũng chính là học trò của tôi, hay cả Thanh Thúy, Nam Khánh, Trọng Tấn, Tấn Minh. Tấn Minh cũng chuẩn bị được Nghệ sỹ Ưu tú rồi. Hay Tinna Tình cũng là trường hợp lạ lùng. Nó là học trò lạ nhất trong đời làm thầy của tôi, để lại nhiều xúc cảm đặc biệt.
Khi nó về với tôi, mới 17 tuổi chứ mấy, rất bé, nhưng rất giỏi, đã tự sáng tác được một số bài rồi, nhưng nó hát kiểu không có nghề. Và tôi không muốn nhận. Tinna cứ năn nỉ, bác thương con thì dạy cho con... Và Tinna là cô học trò rất cố gắng, học 6 buổi một tuần, nó học một năm bằng người khác học 3 năm thanh nhạc.
- Ông dạy học trò thành tài rất nhiều, nhưng đôi khi học trò thành công không phải ai cũng nhớ đến thầy. Với ông, có khi nào cảm giác đó xuất hiện và có khi nào thầy cảm thấy chua chát?
- À, trường hợp đó thì xảy ra với rất nhiều thầy, nhưng với tôi thì không có. Học trò nhớ đến tôi lắm, đi xa mấy vẫn nhớ đến tôi. Có những học sinh ở những đất nước xa xôi như Nhật Bản, Hà Lan, vẫn nhớ đến ông thầy nghèo ở quê hương. Những món quà, hay chỉ những tin nhắn thôi cũng đủ làm tôi vui. Nghề thầy giáo là nghề đưa đò, đưa qua sông rồi thì học sinh đôi khi quên, đó là một tình trạng có thực.
 |
| NSND Trần Hiếu và vợ. |
Vậy có thể nói nghề này là nghề khó dạy nhất. Học sinh đến với mình với một tâm trạng rất hào hứng để học, mà thầy lại nạt hay quát mắng, thậm chí nói móc một câu thôi thì học sinh bị cụt hứng và nó sợ không dám học. Có những ông thầy làm học sinh nó ghi nhớ, khi tốt nghiệp rồi, ra đường gặp họ không chào thầy, như là không biết vậy.
- Đã gần 80 tuổi, nhưng giọng hát ông vẫn còn rất mạnh, có lẽ vì thế mà mọi người không thấy ông đang đeo cái ách quá nặng của nghề. Nhưng có khi nào ông nghĩ nếu mà mình không đeo mang những công việc này, thì mình sẽ thảnh thơi hơn, và an hưởng tuổi già?
- Cũng có nhiều người hỏi tôi, nếu kiếp sau, thầy có làm lại nghề hát không? Điều đó là chắc chắn. Cái này nó như nghiệp. Ngày trước, tôi đã vào học Đại học Thủ Thiêm ở Hà Nội, khóa đầu tiên luôn. Nhưng rồi tôi bỏ, đi học thanh nhạc. Cả nhà tôi mắng tôi, tôi phải giấu một năm.
Buổi sáng, nhà tôi trên đường Nam Bộ (Hà Nội), đi tay phải là trường ĐH Bách khoa, đi về phía trái là phía Nhạc viện Hà Nội, mẹ tôi và mấy đứa em theo dõi, thế là tôi phải đi sang tay phải, vòng qua mấy phố, mới đi đến trường nhạc. Đến cuối năm, tôi có tên trong danh sách những học sinh đi biểu diễn báo cáo ở vườn hoa Chí Linh cho mọi người xem, thế là bị… lộ.
Năm thứ nhất, mẹ còn cho suất ăn sáng là một gói xôi. Đến khi biết tôi học hát, mẹ cúp luôn, không được gì cả. Đi học nhịn đón. Cô em mách lẻo năm trước đến giờ thương anh, buổi sáng nắm trộm một nắm cơm cho anh. Đến khi học nhạc kịch với chuyên gia Liên Xô, mệt kinh khủng.
Có hôm một nắm cơm không đủ, đang hát tôi ngất xỉu. Chuyên gia phải cho tiền đi ăn một bát phở. Ăn xong lấy sức về hát nhạc kịch. Nói chung, vì là cái nghiệp, nên mình cũng đeo mang và đến giờ như niềm vui. Nó nhàn nhã hơn trước nhiều rồi. Không có cái nghề dạy học có khi mình cũng u ám lắm.
- Trong cuộc sống sau này, có khi nào ông vất vả như ngày đầu đi học?
- Nho nhỏ thôi, khó khăn nhiều nhất là trong thời chiến. Có khi tôi ôm cây guitar, đứng giữa ruộng hát liền 5 bài cho thanh niên xung phong nghe. Hát xong, bước lên bờ đỉa bám đen cả hai ống chân. Vất vả nhưng cũng tự hào. Chắc trên thế giới chỉ có tôi là một, ca sỹ đứng hát giữa ruộng cày.
- Xin chuyển một chút qua công việc ca hát. Dường như dòng nhạc kịch tính mà ông chọn khá đặc trưng nên ở Việt Nam chỉ có Trần Hiếu, không có người thứ hai. Và vì đặc trưng như thế, nên các hãng đĩa cũng ngần ngại. Đến giờ, ông mới chỉ có 2 album riêng, có là quá khiêm tốn với hành trình 51 năm ca hát?
 |
| NSND Trần Hiếu-Trần Tiến- Trần Thu Hà. |
- Tôi không bao giờ xin ai cái gì, và cũng chẳng nịnh ai bao giờ. Ai cần thì mời tôi thu âm, thế thôi. Tôi chẳng bao giờ có ý nghĩ phải làm một album cho mình. Kể cả thời chống Mỹ, nhiều ca sỹ nổi tiếng qua đài phát thanh, mà tôi lại lười thu âm. Rồi có truyền hình, tôi là ca sỹ đầu tiên được mời hát. Nhưng cũng chẳng có ý thức phải lưu lại. Tôi có khán giả của mình. Có nhiều khán giả hay lắm. Họ nói Trần Hiếu là người đặc biệt, muốn xem thì bỏ tiền ra mua vé để xem. Ở Hải Phòng, có một ông, cầm trên tay 10 cái vé, gõ vào mũi tôi: "Vì anh mà tôi mất 10 đêm đây". Là bởi vì khi khán giả yêu cầu hát lại, tôi không bao giờ hát bài đêm trước, mà hát một bài khác.
Và đó cũng là lẽ sống của tôi. Tôi dạy học trò và cả con Hà nhà tôi, đó là phải biết tự phủ nhận, đã có một thắng lợi rồi thì phải tự phủ nhận, thì mới có cái mới được. Vì cái thứ nhất mình được, cái thứ hai giống cái thứ nhất, cái thứ ba giống cái thứ nhất thì họ bắt đầu nhàm, và đến cái thứ mười giống cái thứ nhất thì mình không còn là gì cả, lúc đó chỉ một thứ gì đấy, lúc đó họ sẽ không thèm nghe nữa.
Thiên Ý (An ninh the gioi cuoi thang)
