“Thống nhất trong đa dạng”
Nét
chung nổi bật nhất tạo cơ sở khách quan để NAM trở thành nơi tập hợp
lực lượng rộng rãi, đoàn kết gắn bó các nước thành viên trong một cương
lĩnh hành động là tất cả đều đã bị thực dân đô hộ, có nền kinh tế kém
phát triển, cùng chung nguyện vọng muốn có hòa bình, ổn định để xây dựng
đất nước, thoát khỏi nghèo nàn và lạc hậu. 120 nước thành viên của NAM
thuộc các khu vực khác nhau trên thế giới, đa dạng về chủng tộc, văn
hóa, tôn giáo, tín ngưỡng, chế độ chính trị và kinh tế, nhưng cùng chung
một mục đích đấu tranh cho quyền tự quyết của các dân tộc, chống chủ
nghĩa đế quốc, thủ tiêu chủ nghĩa thực dân cũ và thực dân mới, dựa trên
năm nguyên tắc chỉ đạo: hòa bình, độc lập, phát triển, không liên kết và
không tham gia khối, nhóm quân sự, chính trị nào. “Sự thống nhất trong
đa dạng là bản chất của sức mạnh và sức sống của Phong trào".
Trên
thế giới hiện nay, khi toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đang được đẩy
mạnh và trở thành xu thế khách quan, một số nước có lợi thế sức mạnh
vượt trội, chi phối, đã lợi dụng quá trình toàn cầu hóa để áp đặt quan
điểm, giá trị của mình, thực hiện bá quyền văn hóa, đe dọa đến việc giữ
gìn, bảo vệ bản sắc, di sản văn hóa đa dạng của các dân tộc. Vấn đề nhân
quyền cũng được sử dụng làm công cụ chính trị can thiệp, gây sức ép
trong quan hệ quốc tế, các quyền tự quyết và chủ quyền quốc gia. Trong
bối cảnh như vậy, các thành viên của NAM khẳng định, đa dạng văn hóa là
di sản chung của nhân loại, tôn trọng đa dạng văn hóa, thúc đẩy đối
thoại là cơ sở vững chắc để thực hiện hiệu quả quyền con người, đồng
thời củng cố và tăng cường hòa bình, hữu nghị và sự hiểu biết giữa các
dân tộc. Vì thế, cần tăng cường đoàn kết và phối hợp hơn nữa để bảo vệ
các nguyên tắc cơ bản của phong trào trên các vấn đề đa dạng văn hóa và
nhân quyền.
Hội
nghị bộ trưởng đặc biệt của Phong trào Không liên kết về đối thoại liên
tôn giáo, hợp tác vì hòa bình và phát triển (SNAMMM) đã khai mạc tại
thủ đô Ma-ni-la (Phi-líp-pin) và thông qua Tuyên bố Ma-ni-la. Tuyên bố
nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc thúc đẩy sự hiểu biết, khoan dung
và tình hữu nghị giữa con người với con người thuộc mọi tôn giáo, đức
tin, văn hóa và ngôn ngữ. Tuyên bố còn tái khẳng định cam kết thúc đẩy
và củng cố văn hóa hòa bình và đối thoại, quyết tâm đạt được sự tiến bộ,
giải quyết những bất đồng và thách thức cũng như hành động để thúc đẩy
văn hóa hòa bình và đối thoại ở cấp địa phương, quốc gia, khu vực và
quốc tế, nhằm hướng đến việc thực hiện đầy đủ những mục tiêu phát triển
đã được cộng đồng quốc tế nhất trí, trong đó có các mục tiêu Phát triển
Thiên niên kỷ. Tuyên bố cũng cho biết, trong môi trường quốc tế hiện
tại, đây không phải một lựa chọn, mà là công cụ cấp thiết, đúng đắn và
hữu ích để thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội, hòa bình và an ninh,
cũng như các quyền con người và quy định pháp luật để bảo đảm tất cả
nhân loại đều có được cuộc sống tốt đẹp hơn. Các bộ trưởng và trưởng
phái đoàn các nước thành viên Phong trào Không liên kết nhấn mạnh tới sự
cần thiết phải tôn trọng sự đa dạng văn hóa và tối đa hóa lợi ích,
thông qua hợp tác để xây dựng một tương lai hài hòa và hữu ích bằng cách
thực hiện và thúc đẩy những giá trị và nguyên tắc như công lí, bình
đẳng và không phân biệt đối xử, dân chủ, công bằng và hữu nghị, khoan
dung và tôn trọng trong nội bộ cũng như giữa các quốc gia và cộng đồng.
Khẳng định vai trò trong thế giới hiện đại
Chính
sách đối ngoại của các nước không liên kết là không tham gia các khối
liên minh quân sự, phản đối mọi hình thức độc tài và phân biệt kỳ thị
trong các vấn đề quốc tế. Các nước thành viên NAM đã đưa ra nhiều sáng
kiến và tiến hành nhiều hoạt động vì lợi ích của các nước đang phát
triển, cũng như những sáng kiến góp phần giải quyết các vấn đề quốc tế
nóng bỏng hiện nay. Tại Hội nghị cấp cao Phong trào Không liên kết lần
thứ 15 (NAM-15) diễn ra trong hai ngày 15 và 16-7 ở thành phố Sam
En-Sếch (Sharm El-Sheikh) của Ai Cập đã tập trung thảo luận hàng loạt
vấn đề nóng bỏng của khu vực và thế giới như khủng hoảng tài chính toàn
cầu, biến đổi khí hậu, hòa bình Trung Đông, an ninh lương thực, các vấn
đề năng lượng và hạt nhân. Điều này chứng tỏ NAM đang khẳng định vai trò
của mình trong thế giới hiện đại, hay nói cách khác, NAM đang tìm
phương hướng để trở thành một trong những trung tâm mạnh của thế giới đa
cực. Tổng thống Liên bang Nga, ông Đ. Mét-vê-đép cho rằng, để xây dựng
một cấu trúc toàn cầu mới, cần phải hành động đa dạng, và Phong trào
Không liên kết đóng vai trò đặc biệt trong việc xây dựng cơ cấu mới này.
Phong trào Không liên kết là một trong những lực lượng nòng cốt của
trật tự chính trị mới đang hình thành trên thế giới, sẵn sàng hợp tác và
phấn đấu để củng cố ổn định quốc tế, vì lợi ích của nhân dân các nước
thành viên và toàn thể cộng đồng thế giới.
Trong
chiến tranh lạnh, Phong trào Không liên kết có vai trò và đóng góp tích
cực vào đời sống chính trị quốc tế nói chung cũng như bảo vệ lợi ích
của các nước đang phát triển nói riêng. Phong trào đã góp phần quan
trọng vào cuộc đấu tranh bảo vệ hòa bình, an ninh quốc tế, ngăn ngừa
nguy cơ chiến tranh hạt nhân, đòi giải trừ quân bị, thành lập khu vực
hòa bình và phi hạt nhân. Sau chiến tranh lạnh, trong thời kỳ đầu, Phong
trào đã có những khó khăn nhất định trong việc xác định lại mục tiêu
cho hoạt động của mình khi thế giới không còn hai cực.
Tình
hình cho thấy, các nước đang phát triển tiếp tục đứng trước nguy cơ bị
can thiệp và áp đặt có hại cho độc lập chủ quyền và quyền lợi của mình.
Trong bối cảnh đó, Phong trào Không liên kết tiếp tục đóng vai trò không
thể thiếu là một tập hợp lực lượng chính trị hùng hậu, là diễn đàn quan
trọng để các nước Không liên kết đang phát triển hình thành tiếng nói
chung đối với các vấn đề toàn cầu liên quan hòa bình, an ninh và phát
triển.
Vì một trật tự thế giới mới công bằng, dân chủ hơn
Kể
từ Hội nghị cấp cao lần thứ 10 tại In-đô-nê-xi-a năm 1992, các nước NAM
đều nhất trí là Phong trào tiếp tục đóng vai trò không thể thiếu là:
một tập hợp lực lượng chính trị hùng hậu, là diễn đàn quan trọng để các
nước không liên kết đang phát triển hình thành tiếng nói chung đối với
các vấn đề toàn cầu quan trọng liên quan đến hòa bình, an ninh và phát
triển phấn đấu vì hòa bình, phát triển, tự quyết dân tộc, độc lập và chủ
quyền quốc gia. Ngày nay, mặc dù thế giới có những biến chuyển lớn
nhưng NAM vẫn trung thành với nguyên tắc: tôn trọng chủ quyền và toàn
vẹn lãnh thổ; không xâm lược; không can thiệp công việc nội bộ; bình
đẳng và hai bên cùng có lợi; cùng tồn tại hòa bình. Các biện pháp nhằm
tăng cường vai trò, vị trí của Phong trào trong tham gia giải quyết các
vấn đề toàn cầu, bảo vệ lợi ích chính đáng của các nước NAM, các nước
đang phát triển, đồng thời thúc đẩy giải quyết hòa bình các cuộc xung
đột. Trong giai đoạn sắp tới, tình hình thế giới và các khu vực sẽ tiếp
tục biến chuyển nhanh chóng, sâu sắc và đòi hỏi các quốc gia phải tăng
cường phối hợp hành động để giải quyết những thách thức chung. Hơn lúc
nào hết, các nước thành viên NAM trông đợi Phong trào sẽ đề ra các biện
pháp tăng cường sự đoàn kết, tính năng động và vai trò của NAM trong
quan hệ quốc tế, phối hợp trong các diễn đàn đa phương về chính trị cũng
như kinh tế và các vấn đề toàn cầu khác, phấn đấu vì một trật tự thế
giới mới công bằng, dân chủ hơn, bảo đảm lợi ích của các nước đang phát
triển.
Tại
Hội nghị Ngoại trưởng lần thứ 16 của Phong trào Không liên kết (NAM) và
kỷ niệm 50 năm thành lập NAM ở Ba-li (In-đô-nê-xi-a), các ngoại trưởng
đã nhấn mạnh đến sự cần thiết phải tăng cường vai trò của NAM như một
động lực chính trong giải quyết các vấn đề quốc tế mà các nước thành
viên cùng quan tâm. Tuyên bố khẳng định NAM cần tập trung vào những vấn
đề giúp tăng cường đoàn kết, giải quyết các vấn đề toàn cầu bằng việc
củng cố hơn nữa quan điểm chung giữa các thành viên. Các ngoại trưởng
một lần nữa cam kết tăng cường các hoạt động tập thể của NAM, tăng cường
vai trò lãnh đạo của phong trào này trong việc bảo vệ và thúc đẩy lợi
ích của các nước đang phát triển.
Tuyên
bố chung Ba-li đưa ra một loạt mục tiêu và nguyên tắc mà NAM sẽ xúc
tiến trong tương lai, trong đó có mục tiêu hướng tới một thế giới an
toàn hơn, tạo ra một thế giới đa cực, loại bỏ các biện pháp trừng phạt
đơn phương được áp đặt lên bất cứ quốc gia thành viên nào của NAM, phản
đối mọi hành động nhằm làm thay đổi các chính phủ hoặc những âm mưu thay
đổi chế độ. Tuyên bố chung Ba-li khẳng định sự ủng hộ quyền tự do của
nhân dân Pa-le-xtin, phát triển sâu rộng hợp tác Nam-Nam và tăng cường
sự phối hợp với Nhóm các nước đang phát triển G77 và Trung Quốc, đấu
tranh chống khủng bố và tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia.
Việt
Nam đã có đóng góp quan trọng vào cuộc đấu tranh của các nước Không
liên kết và đang phát triển. Sau khi giành độc lập năm 1945, Việt Nam đã
đi đầu trong phong trào giải phóng dân tộc, góp phần quan trọng xóa bỏ
chủ nghĩa thực dân, chống chủ nghĩa đế quốc. Từ khi tham gia Phong trào,
Việt Nam đã tham dự tất cả các Hội nghị cấp cao và Hội nghị Bộ trưởng
Ngoại giao, phối hợp chặt chẽ các lực lượng tích cực tăng cường đoàn
kết, đề cao vai trò của Phong trào, nỗ lực đấu tranh cho mục tiêu hòa
bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội; tích cực tham gia các
hoạt động và có nhiều đóng góp quan trọng vào việc xây dựng các văn kiện
của Hội nghị; đưa ra một số khuyến nghị cụ thể nâng cao vai trò của
Phong trào trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, thương mại, đồng thời
chia sẻ kinh nghiệm phát triển của Việt Nam. Việt Nam luôn coi trọng
việc tham gia vào Phong trào Không liên kết, coi đó là chủ trương nhất
quán, một bộ phận của chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương hóa và đa
dạng hóa, bổ sung cho quan hệ song phương, khu vực và quốc tế.
Với
tiềm lực của 120 nước thành viên, Việt Nam cũng như các nước thành viên
của Phong trào tin tưởng, NAM sẽ có sức mạnh to lớn hơn trong việc thúc
đẩy hòa bình, công lý và thịnh vượng trên toàn thế giới trong thế kỷ
XXI./.
