Bài dịch của Mai Hướng Dương
Bài viết của Joseph S. Nye, cha đẻ của lý thuyết quyền lực mềm.
Bài viết gốc: The World in 2030
Cambridge – Thế giới sẽ như thế nào trong hai
thập kỉ nữa tính từ bây giờ? Chắc chắn rằng, không một ai biết, nhưng môt vài
điều có thể sẽ xảy ra hơn những vấn đề khác. Các công ty và các chính phủ cần
phải dự đoán thông tin, bởi vì có thể một vài dự án kinh doanh của họ có thể
tồn tại tới 20 năm. Vào tháng 12, Hội đồng Tình báo Quốc gia Mỹ (NIC) đã xuất
bản dự đoán của họ: Xu Hướng Toàn Cầu 2030: Những Thế giới Thay Thế.
Hội đồng Tình báo Quốc gia Mỹ dự
đoán về một thế giới chuyển đổi, nơi mà “không một quốc gia nào – kể cả Mỹ,
Trung Quốc, hoặc các đất nước rộng lớn khác – có thể trở thành một sức mạnh bá
chủ. ”Điều này phản ánh qua bốn“siêu khuynh hướng”: quyền cá nhân và sự phát
triển của tầng lớp trung lưu toàn cầu; sự khuếch tán quyền lực từ các tiểu bang
thành các mạng lưới và liên minh không chính thống; sự thay đổi nhân khẩu do
quá trình đô thị hóa, di cư và lão hóa; và mức độ gia tăng nhu cầu về thức ăn,
nước và năng lượng.
Mỗi xu hướng đang thay đổi thế
giới và “đảo ngược phần lớn sự gia tăng lịch sử của phương Tây kể từ năm 1750,
khôi phục lại vị thế của Châu Á trong nền kinh tế toàn cầu, và mở ra một kỉ
nguyên mới của ‘dân chủ’ tại cấp quốc tế và khu vực.” Nước Mỹ sẽ vẫn là “nhất
trong các nước bình đẳng” về quyền lực cứng và mềm, nhưng “ ‘khoảnh khắc bá
chủ’ đã trôi qua.”
Không bao giờ an toàn, tuy nhiên,
để dự trù tương lai chỉ bằng ngoại suy các khuynh hướng hiện tại. Điều bất ngờ
là khó tránh khỏi, cho nên Hội đồng Tình báo Quốc gia Mỹ cũng xác định cái gọi
là “sự thay đổi trò chơi”, hoặc kết quả mà nó có thể khiến những xu hướng chính
trở nên lạc hướng theo những cách ngạc nhiên.
Điều đầu tiên trong những nguồn
không chắc chắn là nền kinh tế toàn cầu: liệu sự biến động và mất cân bằng sẽ
dẫn tới sụp đổ, hoặc liệu sự đa cực lớn hơn sẽ củng cố khả năng phục hồi lớn
hơn? Tương tự như thế, liệu các chính phủ
và các tổ chức có thể thích ứng đủ nhanh để tận dụng khai thác sự thay
đổi, hoặc liệu họ có bị choáng ngợp bởi vì nó?
Thêm vào đó, trong lúc xung đột
giữa các tiểu bang đã giảm thì các xung đột nội bộ do dân số trẻ, chính trị
nhận dạng, và tài nguyên khan hiếm sẽ tiếp tục cản một số khu vực như Trung
Đông, Nam Á, và Châu Phi. Và điều đó dẫn tới một vấn đề thay đổi cuộc chơi tiềm
năng: sự bất ổn khu vực vẫn tiếp tục tồn tại hoặc sự không an toàn cho nhiên
liệu toàn cầu.
Khi đó sẽ có một loạt câu hỏi
liên quan đến sự tác động của công nghệ mới. Liệu chúng có làm trầm trọng thêm
xung đột, hay liệu chúng sẽ được phát triển và truy cập rộng rãi kịp thời để
giải quyết những vấn đề bị gây ra bởi sự gia tăng dân số, sự đô thị nhanh, và
sự thay đổi khí hậu?
Vấn đề cuối cùng của sự thay đổi
trò chơi là nhiệm vụ tương lai của Mỹ. Theo ý kiến của NIC, tính chất nhiều mặt
của sức mạnh của Mỹ cho thấy rằng ngay cả khi Trung Quốc vượt qua Mỹ về kinh tế
- có lẽ sớm nhất là vào năm 2020 – Mỹ sẽ có thể vẫn tiếp tục giữ vị trí lãnh
đạo toàn cầu cũng như các quyền lực khác trong năm 2030. “Sự tiềm năng cho một
nước Mỹ quá căng thẳng do đối mặt với những nhu cầu tăng cao,” NIC lập luận, “
sẽ lớn hơn nhiều với nguy cơ Mỹ bị thay thế như lãnh đạo chính trị ưu việt của
thế giới.”
Điều đó là tốt hay xấu cho thế
giời? Theo ý kiến của NIC, “tình trạng sụp đổ hoặc rút lui đột ngột của quyền
lực Mỹ sẽ có thể có kết quả sau một thời gian dài trong tình trạng vô chính phủ
toàn cầu” với “không có hệ thống quốc tế ổn định và không có quyền lực hàng đầu
để thay thế Mỹ.”
NIC đã thảo luận về bản nháp đầu
tiên của báo cáo của mình với các tri trức và quan chức ở 20 nước, và báo cáo
rằng không có cường quốc nào đang lớn mạnh trên thế giới có một cái nhìn xem
xét về trực tự quốc tế theo các dòng của Đức quốc xã, Hoàng gia Nhật, và Liên
Xô. Nhưng mối quan hệ giữa các quốc gia này và Mỹ vẫn rất mơ hồ. Họ nhận được
lợi ích từ trật tự lãnh đạo thế giới của Mỹ, nhưng đôi khi bị chọc tức bời chủ
nghĩa đơn phương và sự khinh suất của Mỹ. Một trong những điểm thu hút của một
thế giới đa cực là sự thống trị của Mỹ ít đi, nhưng điều duy nhất tệ hại hơn
trật tự quốc tế dưới sự ủng hộ của Mỹ là sẽ chẳng có trật tự nào hết.
Thắc mắc về vai trò của Mỹ trong
việc giúp tạo ra một thế giới ôn hòa vào năm 2030 có một ý nghĩa quan trọng cho
Tổng thống Barack Obama khi ông bắt đầu nhiệm kì thứ hai của mình. Thế giới đối
mặt với một hệ thống mới của sự thử thách xuyên quốc gia, bao gồm cả việc thay
đổi khí hậu, khủng bố xuyên quốc gia, sự bất an mạng và đại dịch. Tất cả các
vấn đề này cần được hợp tác mới có thể xử lí tốt.
Chiến lược An ninh Quốc gia 2010
của Obama cho rằng Mỹ cần phải suy nghĩ về quyền lực như là tổng dương, chứ
không chỉ là tổng bằng không. Nói cách khác, đôi khi có thể một lúc nào đó
Trung Quốc có quyền lực hơn thì sẽ có lợi cho Mỹ (và cả thế giới). Ví dụ, Mỹ
rất trông đợi Trung Quốc tăng khả năng của mình để quản lí việc thải khí nhà
kính hàng đầu thế giới.
Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton
đã trích dẫn chính sách đối ngoại của chính quyền Obama như là dựa trên “quyền
lực thông minh,” điều mà bao gồm cả nguồn lực cho quyền lực cứng và mềm, và bà
cho rằng chúng ta không nên nói về “đa cực,” nhưng nên nói về “đa đối tác.”
Thêm vào đó, NIC báo cáo cho rằng người Mỹ cần phải học làm thế nào cùng thực
thi quyền lực cũng như với các quốc gia khác.
Để cho chắc chắn, về vấn đề phát
sinh do quan hệ quân sự giữa các quốc gia, việc thông hiểu cách tạo đồng minh
và cân bằng quyền lực vẫn giữ vai trò quan trọng. Tuy nhiên, sự thỏa thuận quân
sự tốt nhất sẽ góp phần giải quyết nhanh chóng nhiều vấn đề xuyên quốc gia,
điều mà gây nguy hiểm cho sự an toàn của hàng triệu ngừơi, ít nhất là nhiều như
các mối đe dọa quân sự truyền thống. Sự lãnh đạo về các vấn đề như vậy sẽ đòi
hỏi sự hợp tác, các tổ chức và sự tạo ra các hàng hóa mà từ đó có thể có lợi
nhuận và không có cái nào có thể bị loại trừ.
Báo cáo của NIC kết luận một cách
chính xác rằng không có câu trả lời nào có thể khẳng định thế giới sẽ như thế
nào vào năm 2030. Việc tương lai sẽ trở nên ôn hòa hay chiến tranh là dựa vào
vào các chính sách mà chúng ta áp dụng hôm nay.
