Ngày 20-21/6, tại trụ sở Trung Tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS) ở Washington đã diễn ra buổi hội thảo về “An ninh Biển Đông” kéo dài trong hai ngày với sự tham dự của nhiều học giả các nước như Việt Nam, Trung Quốc, Australia, Mỹ, Nhật, Ấn Độ…
Ngay
trong bài phát biểu mở đầu buổi hội thảo, cựu Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ,
John Negroponte đã nhận định: “Rõ ràng là có sự xung đột về lợi ích
giữa các nước và các nước có sự diễn giải khác nhau đối với phạm vi về
nguồn lợi hợp pháp trên biển. Đây cũng là trường hợp xảy ra tại Biển
Đông khi nhiều nước đã bày tỏ cho các nước khác biết về quyền lợi của
mình theo nhiều cách khác nhau qua ngoại giao và trong một số trường hợp
là sử dụng sức mạnh quân sự để xác định và bảo vệ quyền lợi của mình”.
Bà
Bonner Glaser, Giám đốc và Chủ Tịch Ban Trung Quốc học thuộc Trung Tâm
Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS), đã điểm qua những sự cố mới đây
tại Biển Đông và nêu lên những hành động mà bà cho là gây hấn rõ rệt của
Trung Quốc. Bà Bonner nói Việt Nam khẳng định vụ cắt dây cáp các tàu dò
tìm dầu khí của Việt Nam xảy ra trong khu đặc quyền kinh tế của Việt
Nam, tức khu vực trước đây chưa hề bị tranh chấp. Theo bà Bonner, những
diễn biến xảy ra tại Biển Đông có liên hệ tới các vấn đề nội bộ của
Trung Quốc, nơi mà chủ nghĩa quốc gia đã đi hơi quá đà, đặt ra một thách
thức cho giới lãnh đạo ở Bắc Kinh trong thời điểm nhạy cảm khi Trung
Quốc đang bước vào giai đoạn chuyển giao quyền hành cho một êkíp lãnh
đạo mới.
Phát
biểu tại cuộc hội thảo, Thượng nghị sĩ Mỹ John McCain đã lên tiếng kêu
gọi chính phủ Mỹ mở rộng hơn nữa trợ giúp về chính trị cũng như quân sự
cho các nước Đông Nam Á để có thể đương đầu được với Trung Quốc trong
các tranh chấp trên Biển Đông. Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa này còn nói
rõ rằng, Mỹ cần giúp các nước ASEAN triển khai một hệ thống báo động
cảnh giới và tàu tuần duyên trong những khu vực có tranh chấp. Bên cạnh
sự trợ giúp về phương tiện kỹ thuật, ông John McCain cũng nói, Mỹ cần
phải hậu thuẫn về mặt chính trị cho các nước ASEAN để các nước thành
viên của hiệp hội tạo được “mặt trận thống nhất hơn” trên các tranh chấp
trên biển. Thượng nghị sĩ Mỹ nhận định, hiện nay Trung Quốc đang tìm
cách chia rẽ các thành viên ASEAN nhằm dễ bề gây sức ép và áp đặt đòi
hỏi về chủ quyền của mình lên từng nước. Ông John McCain khẳng định
không muốn gây bất hòa, làm sứt mẻ quan hệ hợp tác Mỹ -Trung đang có
chiều hướng tốt hơn, tuy nhiên Thượng nghị sĩ Mỹ vẫn thẳng thừng chỉ
trích “thái độ hung hăng” và “những đòi hỏi về lãnh thổ không có cơ sở”
của Bắc Kinh trong các vụ tranh chấp gần đây.
Tiến
sĩ Trần Trường Thủy, Giám Đốc Trung Tâm Nghiên cứu các vấn đề Biển
Đông, thuộc Học Viện Ngoại Giao Việt Nam, nhấn mạnh cần phải duy trì sự
đoàn kết và nhất trí trong nội bộ ASEAN, cần có sự đầu tư của các thế
lực bên ngoài, Trung Quốc cần phải cải thiện hình ảnh và các quan hệ của
nước này với các quốc gia khác trong khu vực. Ông Thủy cũng cho rằng
cần có một cơ chế để giúp ổn định tình hình trong bối cảnh thỏa thuận về
cách hành xử ở Biển Đông không ngăn chặn được sự leo thang tranh chấp.
Đại
diện của ASEAN tại hội thảo lần này là ông Termsak Chalermpalanupap,
Giám đốc Ban an ninh chính trị thuộc ban thư ký ASEAN. Ông
Chalermpalanupap khẳng định quan điểm của ASEAN đối với vấn đề giải
quyết tranh chấp trên Biển Đông qua hợp tác và theo luật quốc tế. Ông
cũng nói đến những nỗ lực mà ASEAN đã làm nhằm đưa tuyên bố về ứng xử
của các bên trên Biển Đông thành một bản quy tắc có tính ràng buộc nhưng
cả 20 lần đề nghị đều bị Trung Quốc từ chối. Hiện ASEAN đang đưa ra đề
nghị thứ 21 liên quan đến vấn đề này. Ông Chalermpalanupap nêu quan điểm
khác với đại diện từ phía Trung Quốc đối với những hành động của Trung
Quốc trên Biển Đông trong thời gian qua, mà ông gọi là hiếu chiến. Theo
thông tin mới nhất từ ASEAN thì hiện khối này đã có kế hoạch tiếp tục
bàn thảo về vấn đề này để có thể đưa COC lên một mức cao hơn. Người đại
diện của ASEAN cũng cho rằng có lẽ để có thể giải quyết vấn đề Biển
Đông, việc đổi tên biển từ Biển Đông thành biển Đông Nam Á hay biển hữu
nghị có thể sẽ hợp lý hơn.
Giáo
sư Carl Thayer, một chuyên gia nổi tiếng về các vấn đề Đông Nam Á của
Trường Đại Học New South Wales và Học Viện Quốc Phòng Australia, tin
rằng vấn đề Biển Đông đã được quốc tế hóa và không còn chỉ là mối quan
tâm của các nước liên hệ trong cuộc tranh chấp. Ông Thayer nói: “Nền an
ninh của vùng Biển Ðông là một vấn đề quốc tế, không còn là một vấn đề
địa phương chỉ tác động đến các nước tuyên bố nhận chủ quyền”. Theo giáo
sư Thayer, thỏa thuận về cách hành xử trong vùng Biển Đông vẫn chưa
hoàn hảo vì thỏa thuận này không có tính ràng buộc pháp lý.
Giáo
sư Ian Storey, một chuyên gia về Biển Đông thuộc Viện nghiên cứu Đông
Nam Á ở Singapore, đề cao sự hiện diện của Mỹ tại Biển Đông trước tình
hình căng thẳng hiện nay. Ông Storey cho biết: “Mỹ vẫn đóng vai trò hết
sức quan trọng trong việc duy trì hòa bình và ổn định tại Biển Ðông. Sự
hiện diện quân sự của Mỹ tại khu vực này sẽ giúp ngăn cản các hành động
gây hấn nhưng dĩ nhiên Mỹ cần phải cẩn thận giữ mối quan hệ tốt với
Trung Quốc”.
Các
học giả đến từ Nhật Bản và Ấn Độ cũng bày tỏ sự quan ngại trước những
hành động của Trung Quốc trên Biển Đông vì cả hai nước này cũng có những
tranh chấp về chủ quyền với Trung Quốc trên biển. Học giả đến từ Ấn Độ,
ông Amer Latif, thuộc Trung Tâm Nghiên cứu chiến lược quốc tế cho rằng
những tranh chấp tại Biển Đông cũng làm Ấn Độ quan tâm vì thái độ hành
xử của Trung Quốc ở đây cũng giúp Ấn Độ hiểu được thái độ và hành xử mà
Trung Quốc có thể áp dụng với nước láng giềng Ấn Độ và với biển Ấn Độ
Dương.
Trong
khi đó, giáo sư Su Hao, Phó Giám đốc trung tâm nghiên cứu quốc tế của
trường Đại học Ngoại giao Trung Quốc ở Bắc Kinh thì cho rằng Tây phương
không nên can thiệp vào các vấn đề nội bộ ở Châu Á. Giáo sư Su Hao nói:
“Những cái gọi là “quốc tế hóa”, “chủ quyền”, hay “luật quốc tế” là
những khái niệm, những định nghĩa của phương Tây và mang tính “cổ
truyền” trong thời hiện đại này. Các nước phương Tây lo ngại trước sự
trỗi dậy của Trung Quốc và họ vẫn muốn duy trì sự thống trị ở vùng Biển
Đông tại Châu Á. Tuy nhiên, mọi việc trên thế giới ngày ngay đang vượt
ra khỏi các khái niệm của phương Tây. Có lẽ trong tương lai chúng ta nên
xét lại, bỏ vấn đề tranh chấp sang một bên và tạo nên “vùng biển hợp
tác chung”. Theo ông
thì Trung Quốc coi Biển Đông là một mối quan tâm nhưng không phải là một
mối quan tâm sống còn như đối với Tây Tạng và Đài Loan. Điều này khác
hẳn với những lời nói trước đây của Trung Quốc coi Biển Đông là lợi ích
cốt lõi của Trung Quốc. Theo giáo sư Su Hao, chính phủ Trung Quốc vẫn
luôn duy trì một chính sách hòa hợp, giải quyết vấn đề qua hòa bình và
tránh sử dụng vũ lực. Vì vậy cho đến giờ Trung Quốc là một cường quốc
không có kẻ thù. Đại diện học giả Trung Quốc nói Trung Quốc kêu gọi việc
giải quyết tranh chấp trên Biển Đông theo đàm phán song phương nhưng
cách tiếp cận đa phương cũng có thể coi là một giải pháp. Bản thân Trung
Quốc đã là thành viên của nhiều cơ chế an ninh đa phương để thảo luận
các vấn đề về an ninh khu vực Biển Đông. Giáo
sư Su Hao cũng cho rằng việc Mỹ tham gia một cách tích cực để giải
quyết vấn đề tranh chấp Biển Đông cũng được Trung Quốc chào đón. Tuy
nhiên trong phần nói về những thách thức tại khu vực này, giáo sư Su Hao
lại cho rằng những can thiệp của Mỹ có nhiều khi không tích cực và đó
là lý do vì sao Trung Quốc không chào đón những can thiệp này.
Nhiều
diễn giả tại Hội thảo An ninh Biển Đông cũng đã nêu bật tầm quan trọng
của việc các bên tuyên bố nhận chủ quyền Biển Đông phải minh định tuyên
bố chủ quyền của mình một cách rõ ràng, đặc biệt là Trung Quốc. Bà
Bonner Glaser, Giám đốc CSIS cho rằng Trung Quốc cần đáp ứng trước những
quan ngại về khu vực họ nhận chủ quyền theo bản đồ được gọi nôm na là
bản đồ chữ U, hay bản đồ “lưỡi bò” của Bắc Kinh. Nhiều học giả tham dự
hội nghị cho rằng Mỹ cần giữ một vai trò trong việc thương thuyết để tìm
giải pháp cho tranh chấp tại Biển Đông mà trước tiên là Thượng viện Mỹ
phải thông qua Công ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS). Hành động này sẽ đặt
Washington trong một vị thế hợp lý và thuận lợi hơn để có thể đóng một
vai trò giúp ổn định tình hình tại Biển Đông.
http://nghiencuubiendong.vn/tin-ncbd/1691-hi-tho-v-an-ninh-bin-eong-ti-m
Quang Minh (Giới thiệu)
