Trang Christian Science Monitor ngày 3/6 đăng bài “Why the South China Sea is turning more turbulent”
của Simon Montlake. Theo nhận định của tác giả, sự kình địch quân sự
giữa Trung Quốc với Mỹ có thể là nguyên nhân của những hành động hiếu
chiến gần đây của Trung Quốc tại khu vực Biển Đông.
Căng
thẳng lại gia tăng sau một năm Mỹ nhảy vào cuộc tranh chấp một số hòn
đảo nhỏ có tiềm năng về dầu khí tại Biển Đông giữa Trung Quốc với các
nước láng giềng nhỏ hơn tại khu vực.
Từ
tháng 3/2011, Việt Nam và Philíppin đã cáo buộc Trung Quốc có những
hành động hiếu chiến tại những khu vực tranh chấp. Các chuyên gia quân
sự nói rằng, việc Trung Quốc duy trì tăng cường quân sự giúp hải quân
nước này có thêm sức mạnh tại khu vực vốn chịu sự thống trị của Hải quân
Mỹ. Trước khi tham dự hội nghị an ninh tại Xinh-ga-po, Bộ Trưởng Quốc
Phòng Gates ngày 3/6 phát biểu với phóng viên rằng: “Chúng tôi không cố
kiềm chế Trung Quốc”.
Tuy
vậy, trước khi xảy ra những căng thẳng gần đây, các nhà phân tích nói
rằng cách cư xử của Trung Quốc đã bắt đầu giảm nhẹ và nước này sử dụng
các nỗ lực ngoại giao nhằm lấy lòng các nước láng giềng. Trung Quốc bắt
đầu có thái độ trên sau khi Ngoại Trưởng Clinton sử dụng diễn đàn an
ninh khu vực tại Việt Nam để nêu lên lợi ích chiến lược của Mỹ tại khu
vực Biển Đông và đề nghị làm trung gian cho các cuộc đàm phán hòa bình.
Theo
một nhà ngoại giao Mỹ đồng thời cũng là một chuyên gia về Trung Quốc,
đề nghị trên đã không được đón nhận và sự can thiệp của Mỹ khiến Trung
Quốc điều chỉnh lập trường của mình theo hướng thực dụng và hợp tác hơn,
vốn được nước này từng làm từ những năm 1990. Là một cường quốc quân sự
đang nổi lên, Trung Quốc muốn tránh xu hướng thân Mỹ tại khu vực.
Các
nước khu vực đã đạt được một tiến bộ nhỏ trong việc giải quyết các
tuyên bố chủ quyền tại các vùng chồng lấn thuộc 2 chuỗi đảo qua việc ký
kết tuyên bố về quy tắc ứng xử giữa ASEAN với Trung Quốc năm 2002 như
một cách nhằm giảm bớt căng thẳng. Tuy vậy, các cuộc đàm phán sau đó
nhằm đưa ra các quy định bị đổ vỡ trong lúc có một số chỉ trích rằng
ASEAN quá bị chia rẽ để có thể hành động. Theo các nhà ngoại giao châu
Á, Trung Quốc cố tách các nước yếu hơn ra và ngăn chặn một lập trường
chung, kiên định về Biển Đông. Năm 2010, Bộ Trưởng Ngoại Giao Trung Quốc
Dương Khiết Trì nói rằng sẽ khó giải quyết hơn nếu quốc tế hóa vấn đề
này.
Bộ
Trưởng Ngoại Giao In-đô-nê-xia, nước Chủ tịch ASEAN, nói nước này muốn
có Bộ quy tắc ứng xử (COC) vào cuối năm 2011 nhằm giải quyết vấn đề mà
ông coi như mối đe dọa thực sự đối với khu vực. Ông cũng thừa nhận rằng
nếu trì hoãn thêm nữa sẽ là dấu hiệu của sự thất bại.
Đa
số các chuyên gia đều đánh giá sự phức tạp của tranh chấp này sẽ khiến
khó có một giải pháp nhanh chóng mà dường như đó sẽ là một điểm nóng
tiềm tàng khi các nước vẫn đang tìm kiếm nguồn dầu và khí tại đây.
Vào
hôm 30/5, Việt Nam nói tàu tuần tra Trung Quốc đã cắt cáp ngầm của tàu
PetroVietnam đang hoạt động ở khu vực cách bờ biển Việt Nam 120 hải lý.
Cả 2 nước đều tuyên bố vùng biển này nằm trong vùng đặc quyền kinh tế
của mình.
Theo
ông Đặng Đình Quý, Giám đốc Học viện Ngoại giao Việt Nam, một số tàu
Trung Quốc trước đây đã từng ngăn cản các tàu khảo sát của Việt Nam
nhưng Việt Nam tìm cách tiếp cận yên lặng hơn. Ông cũng ghi nhận việc Mỹ
tuyên bố lợi ích chiến lược tại khu vực Biển Đông đã giúp Việt Nam công
khai thái độ quả quyết của mình. Ông nhận xét rằng việc Mỹ tuyên bố như
vậy khiến lập trường của Mỹ trở nên rõ ràng hơn... và khiến mọi thứ trở
nên minh bạch hơn.
Tuy
nhiên, không phải ai cũng đón nhận sự can thiệp của Mỹ. Một chuyên gia
Indonesia ngờ rằng trong ASEAN đang có sự tranh giành ảnh hưởng giữa các
siêu cường. Mặc dù Mỹ tuyên bố trung lập trong các tranh
chấp tại Biển Đông nhưng các chuyên gia cho rằng khó mà tách bạch giữa
các căng thẳng về tranh chấp chủ quyền với sự kình địch quân sự Trung -
Mỹ.
Phát
biểu năm 2010 của Ngoại Trưởng Clinton chỉ diễn ra vài tháng sau khi
tàu tuần tra Trung Quốc đụng độ với tàu trinh sát của Hải quân Mỹ tại
khu vực gần với căn cứ tàu ngầm của Trung Quocó thuộc đảo Hải Nam. Trung
Quốc nói tàu này đang do thám trong vùng đặc quyền kinh tế của Trung
Quốc.
Trong
quá khứ, Philíppin và Việt Nam đã từng tiến hành các cuộc khảo sát với
Trung Quốc tại một số vùng phụ cận các hòn đảo tranh chấp. Tuy nhiên các
cuộc khảo sát này không dẫn tới bất cứ một thỏa thuận khai thác chung
nào. Theo một chuyên gia an ninh hàng hải thuộc đại học Nanyang
(Xinh-ga-po), Trung Quốc không có lý do gì để xúc tiến cùng khai thác
các giếng dầu này. Họ có khả năng chơi một cuộc chơi dài lâu.
Theo Csmonitor
Hương Trà (gt)
