TT - Muốn phát triển kinh tế biển hiệu quả, tương xứng
với tiềm năng cần phải thoát ra khỏi tư duy “tiểu nông”, “cục bộ địa
phương”. Thay vào đó, phải có đột phá về tư duy trên cơ sở phát huy các
nguồn lực và phải đầu tư có trọng điểm.
| Giàn khoan khai thác dầu khí của VN ở ngoài khơi vùng biển Bà Rịa - Vũng Tàu - Ảnh: P.LONG |
Đây là nhận định được nhiều chuyên gia kinh tế đồng
tình tại Diễn đàn kinh tế biển VN 2011, diễn ra ngày 8-6 tại TP Nha
Trang, tỉnh Khánh Hòa, do Tổng cục Biển và hải đảo phối hợp với Hiệp hội
Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài tổ chức trong khuôn khổ Tuần lễ biển và
hải đảo VN.
“Biển bạc” nhưng sao vẫn nghèo?
Tại diễn đàn, các nhà quản lý, các chuyên gia kinh tế
đều khẳng định biển VN đúng nghĩa là “biển bạc” vì chứa đựng trong nó
tiềm năng to lớn để phát triển kinh tế. Cụ thể, nước ta có bờ biển dài
3.260km, vùng biển chủ quyền rộng khoảng 1 triệu km2, trung bình 100km2
đất liền thì có 1km bờ biển, cao gấp sáu lần mức trung bình của thế
giới.
Dọc biển có nhiều vịnh đẹp (Hạ Long, Vân Phong, Cam
Ranh, Nha Trang...) và 2.779 đảo lớn nhỏ với tổng diện tích 1.636km2, có
90 cảng biển lớn nhỏ và gần 100 địa điểm có thể xây dựng cảng, kể cả
cảng trung chuyển quốc tế, 125 bãi biển có cảnh quan đẹp, trong đó có 20
bãi biển đạt tiêu chuẩn quốc tế để phát triển du lịch biển.
Ven biển có nhiều loại khoáng sản và vật liệu xây dựng.
Tổng trữ lượng dầu khí dự báo địa chất của toàn thềm lục địa khoảng 10
tỉ tấn dầu quy đổi, trữ lượng khai thác 4-5 tỉ tấn, trữ lượng khí đồng
hành 250-300 tỉ m3. Trữ lượng hải sản khoảng 3-3,5 triệu tấn...
Tuy nhiên, GS Võ Đại Lược, nguyên viện trưởng Viện Kinh
tế thế giới, giám đốc Trung tâm Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương, đặt
vấn đề: “Tại sao có tiềm năng to lớn như vậy mà bao nhiêu năm nay chúng
ta vẫn cứ nghèo?”. Ông Lược cho rằng nhiều nước trên thế giới không có
được tiềm năng biển như VN nhưng vẫn phát triển rất mạnh, như Singapore
là một ví dụ.
Theo ông Lược, thể chế hành chính và thể chế kinh tế
bất cập của chúng ta là hai điểm nghẽn. “Giống như chúng ta ở bên bờ hồ
Hoàn Kiếm, giá trị mỗi mét đất cả 1 tỉ đồng nhưng nếu chúng ta chỉ mở
một hàng nước chè thì muôn đời vẫn nghèo” - ông Lược ví von.
TS Trần Đình Thiên - viện trưởng Viện Kinh tế VN - cho
rằng cách tiếp cận phát triển kinh tế biển của VN hiện nay có hai thiếu
sót lớn. “Một là xu hướng muốn vận dụng một cách đơn giản và dễ dãi tư
duy phát triển nông nghiệp truyền thống - tư duy phát triển tiểu nông,
gắn với “con trâu đi trước cái cày đi sau” - vào công cuộc phát triển
kinh tế biển. Đó là cách thức khai thác biển theo lối đánh bắt ven bờ” -
ông Thiên phân tích.
Và theo ông, về thực chất, đó là việc mang vác cách
thức phát triển nông dân cổ truyền, làm ruộng trên cạn ra khai thác
biển, chinh phục đại dương vốn khác căn bản về tính chất, về các điều
kiện khai thác và mức độ rủi ro. “Hai là thiếu tư duy toàn cầu hóa và
hội nhập quốc tế, chưa rõ tầm nhìn toàn cầu và thời đại trong công cuộc
phát triển kinh tế biển trong bối cảnh hiện đại, trong khi cả thế giới
đang đồng loạt tiến ra biển, chiếm hữu không gian biển, khai thác biển ở
tất cả các loại hình, cấp độ với những công cụ và phương thức hiện đại”
- ông Thiên nhấn mạnh.
TS Trần Du Lịch - nguyên viện trưởng Viện Kinh tế
TP.HCM - lại cho rằng ở tầm vĩ mô chúng ta chưa thấy hết lợi thế so sánh
về tiềm năng kinh tế biển, mà ông gọi là “cái mặt tiền”. Ông Lịch nhắc
lại từ Quốc hội khóa IX đã có chủ trương về đánh bắt xa bờ nhưng khi
thực hiện lại không đồng bộ dẫn đến không hiệu quả.
Giảm bớt các khu kinh tế
GS Nguyễn Mại, chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư
nước ngoài, nhận xét rằng VN có thừa cảng biển nhưng lại thiếu hệ thống
hạ tầng kết nối nên không phát huy được lợi thế vận tải biển và vì thế
không thu hút được nhà đầu tư. Từ góc độ nhà quản lý, ông Trần Duy Đông -
phó vụ trưởng Vụ Quản lý các khu kinh tế Bộ Kế hoạch và đầu tư - nhìn
nhận một số khu kinh tế được thành lập khi chưa thật sự đáp ứng đầy đủ
các yếu tố và điều kiện cần thiết, do đó gặp khó khăn trong việc thu hút
đầu tư, kết quả hoạt động chưa đạt được như mong muốn.
Các khu kinh tế chưa thể hiện được mối quan hệ liên
kết, tương hỗ trong quá trình hoạt động mặc dù một số khu kinh tế có vị
trí địa lý và các điều kiện thuận lợi về hạ tầng giao thông kết nối để
hình thành mối quan hệ này. Một số công trình hạ tầng kỹ thuật như cảng
biển nước sâu, nhà máy điện, nhà máy thép... đã không được tính toán để
có sự chia sẻ trong quá trình đầu tư.
GS Võ Đại Lược cho rằng việc cần làm là giảm bớt các
khu kinh tế hiện nay và chỉ nên tập trung xây dựng ở mỗi miền Bắc,
Trung, Nam một khu kinh tế theo mô hình đặc khu kinh tế tự do mà ở đó
những nút thắt về thể chế kinh tế được tháo bỏ.
TS. Bùi Tất Thắng - phó viện trưởng Viện Chiến lược
phát triển, Bộ Kế hoạch và đầu tư - cũng cho rằng không nên chạy theo
phát triển số lượng khu kinh tế biển mà nên chọn một vài khu kinh tế để
đầu tư có trọng điểm với một thể chế kinh tế, trình độ quản lý, trình độ
công nghệ cao.
Về tổng thể, các chuyên gia khuyến nghị cần có đột phá
về tư duy kinh tế để đánh giá một cách đầy đủ về các nguồn lực đầu tư,
con người, khoa học công nghệ, từ đó ưu tiên các mục tiêu đầu tư cho
kinh tế biển.
Riêng với hệ thống các khu kinh tế biển, cảng biển trên
cơ sở quy hoạch hiện có cần phải cân nhắc đặc thù, lợi thế của từng khu
vực để dồn sức đầu tư có trọng điểm. Chẳng hạn, nhiều chuyên gia cho
rằng lợi thế về vị trí chiến lược của vịnh Vân Phong (Khánh Hòa) trên
bản đồ vận tải hàng hải quốc tế là không phải bàn cãi, thậm chí có
chuyên gia còn đặt Vân Phong trong tam giác liên kết với Hong Kong và
Singapore.
|
TS Trần Đình Thiên (viện trưởng Viện Kinh tế VN): Đừng phung phí mỏ vàng
Ngày nay, VN không tiến ra biển với “hành trang” thời
Mai An Tiêm. Tư duy biển - chủ quyền lãnh hải, sự hiện diện, sự chinh
phục, hợp tác quốc tế giải quyết tranh chấp... Các định hướng phát triển
biển theo nguyên lý hiện đại như phát triển ngành đóng tàu và hàng hải
viễn dương, du lịch biển, thăm dò, khai thác biển đã bắt đầu định hình
và được thực thi.
Đó là những nền tảng ban đầu để hình thành một chiến
lược biển với các nội dung cụ thể, khả thi, hay đúng hơn, các chiến lược
kinh tế biển cụ thể. Chỉ với các chiến lược cụ thể đó, chúng ta mới trả
lời được câu hỏi: VN sẽ vươn ra biển lớn như thế nào?
Việc định hình chiến lược kinh tế biển theo tư duy mới
cần được thực hiện đồng thời và tổng thể ở ba phương diện: khai thác
vùng không gian biển, khai thác vùng bờ biển và phát triển các lĩnh vực
“hậu cần” cho kinh tế biển và các khu vực kết nối.
Ba phương diện này hình thành các khâu liên tục của một
chuỗi phát triển cho bất cứ ngành kinh tế biển cụ thể nào. Thiếu một
khâu bất kỳ nào, các ngành kinh tế biển cũng đều sẽ bị mất cân đối, khó
vươn lên thành ngành hiện đại, hoạt động hiệu quả và có năng lực cạnh
tranh quốc tế.
Mặt khác, cùng với cách tiếp cận hệ thống tổng thể, cần
chú ý nguyên tắc tập trung phát huy lợi thế trong phát triển. Với nguồn
lực có hạn, trong bối cảnh quốc tế hiện nay, việc lựa chọn mục tiêu
trọng tâm trong chiến lược biển để ưu tiên thực hiện là một yêu cầu bắt
buộc đối với VN.
Để làm được điều này, phải thoát khỏi cách tư duy chia
đều và phải nhất quán xuất phát từ lập trường, quan điểm phát triển vì
lợi ích quốc gia để nhanh chóng hình thành các đầu mối, các tọa độ đột
phá lớn, phục vụ cho chiến lược quốc gia tổng thể chứ không phải vì lợi
ích của từng địa phương hay lợi ích nhóm.
Chẳng hạn, bờ biển và các bãi biển VN chính là mỏ vàng
lớn, là một trong những nội dung chính tạo nên khái niệm “rừng vàng,
biển bạc”. Ta đang khai thác một cách phung phí, ngắn hạn mỏ vàng này và
gây ra những hệ lụy dài hạn không nhỏ.
Vấn đề đặt ra hiện nay là cần chú ý khai thác bãi biển
với tư cách là một trọng tâm ưu tiên quốc gia, không để xảy ra những
tranh chấp thể hiện sự tham lam ngắn hạn, sự ngu dốt tiểu nông kiểu như
giữa một bên là khai thác cát, khai thác titan với một bên là băm nát bờ
biển để làm resort chỉ phục vụ người giàu.
Cái chúng ta đang cần là một tư duy “vượt trước” để có thể biến biển của chúng ta thật sự trở thành “biển bạc”!
GS.TSKH Võ Đại Lược (nguyên viện trưởng Viện Kinh tế thế giới): Quy hoạch lại toàn bộ vùng kinh tế ven biển
Tôi kiến nghị nên tìm một tập đoàn tư vấn hàng đầu thế
giới để giúp chúng ta quy hoạch lại toàn bộ vùng kinh tế ven biển. Và
theo tôi nên mời các tập đoàn ở những nước không có lợi ích tại vùng
biển Đông. Phải lấy sức mạnh của thời đại để giúp ta khai thác tài
nguyên biển, chứ nếu chỉ dùng sức lực của chúng ta thì cũng chỉ như mang
vó ra khơi bắt cá mà thôi.
TS Nguyễn Chu Hồi (phó tổng cục trưởng Tổng cục Biển và hải đảo VN): Cần quản lý theo không gian ba chiều
Chúng ta chỉ mới chú trọng nhiều vào khai thác tài
nguyên vật chất, chưa chú ý nhiều vào các dạng tài nguyên phi vật chất,
phi vật thể như giá trị vị thế các mảng không gian biển, giá trị dịch vụ
của các hệ sinh thái... Biển phải được quản lý theo không gian ba
chiều, bởi tài nguyên biển phân tầng ở trên mặt nước, mặt bằng dưới đáy
biển và ở tầng sâu dưới đáy biển đều có tài nguyên.
TS Trần Du Lịch (nguyên viện trưởng Viện Kinh tế TP.HCM): Phải có bộ quản lý phát triển kinh tế biển
Nếu ta thấy kinh tế biển là một động lực cạnh tranh thì
sau diễn đàn này nên kiến nghị với Nhà nước, với Quốc hội là phải có
một bộ quản lý phát triển kinh tế biển có vị trí ngang tầm và chịu trách
nhiệm xử lý toàn bộ những vấn đề về kinh tế biển, từ trên bờ cho tới
đại dương.
|
NGUYỄN TRIỀU - VĂN KỲ
http://tuoitre.vn/Kinh-te/441641/Phat-trien-kinh-te-bien-VN-Can-mot-tu-duy-dot-pha.html
