Năm nay là năm thứ 10 công tác tuyển sinh ĐH, CĐ được thực
hiện theo giải pháp ba chung (chung đợt thi, chung đề thi, chung kết quả để xét
tuyển). Sự chỉ đạo của Bộ GD&ĐT và triển khai thực hiện của các nhà trường
khá chủ động và ngày càng chuyên nghiệp. Tình trạng chồng chéo của các văn bản
chỉ đạo gây khó khăn cho công tác thực hiện từng xảy ra những năm trước đây,
năm nay đã cơ bản được khắc phục. Quá trình tổ chức thi, từ khâu ra đề thi, sao
in, vận chuyển, bảo mật đề thi, đến công tác coi thi được vận hành khá trơn
tru.
Chính vì vậy, cho dù “cỗ máy ba chung” có vòng đời sử dụng
đã 10 năm, nhưng người ta vẫn thấy tính phù hợp và hiệu quả của nó.
Cái được của “ba chung” là gì?
Dù chưa có tiếng nói chính thức từ cơ quan quản lý giáo
dục, nhưng từ thực tiễn chỉ đạo kỳ thi ở cơ sở, nhiều cán bộ quản lý các trường
ĐH khẳng định: Cái được lớn nhất của “ba chung” chính là việc sử dụng chung đề
thi. Đề thi do Bộ GD&ĐT đảm nhiệm, nên thu hút và tập hợp được các chuyên
gia giỏi, các nhà giáo có kinh nghiệm nhất để làm đề thi. Đây là thế mạnh, mà
từng nhà trường không thể có được.
Thực tiễn những năm qua cho thấy, việc ra đề thi ngày càng
chuyên nghiệp, chất lượng đề thi không ngừng được nâng lên, tính chuẩn mực,
tính chính xác, khả năng vận dụng kiến thức, không đánh đố lắt léo và có tính
phân loại cao. Chính cách ra đề thi này đã và đang tác động tích cực, điều
chỉnh hoạt động giảng dạy và học tập ở phổ thông. Đặc biệt, góp phần giải tỏa
nỗi lo của nhiều thí sinh và gia đình trong việc ôn thi ĐH. Giờ đây, nhiều học
sinh ở địa bàn nông thôn, ở những nơi khó khăn, có thể yên tâm tự học, vẫn thi
đỗ ĐH, chứ không phải cậy cục, đua chen trong các lò luyện thi đông đúc chật
chội và kém hiệu quả, thậm chí không ít trường hợp “tiền mất tật mang” như từng
xảy ra trong nhiều năm trước đây.
Hơn nữa, việc sử dụng đề thi chung, còn giúp chúng ta xác
lập mặt bằng “kiến thức, kỹ năng” tối thiểu của thí sinh có thể tiếp cận giáo
dục đại học, đồng thời giúp các trường xác định vị trí, mặt bằng “đầu vào” của
mình trong hệ thống giáo dục ĐH, để từ đó có bước đi và giải pháp cần
thiết. Ở một khía cạnh khác, việc sử dụng đề thi chung sẽ giảm bớt đáng kể chi
phí của các trường cho công tác làm đề thi.
Việc “chung đề thi, chung đợt thi” chỉ có ý nghĩa khi có
cái chung thứ ba, đó là “sử dụng chung kết quả để xét tuyển”. Theo giải pháp ba
chung, thí sinh sẽ có nhiều cơ hội vào ĐH, CĐ. Bởi, ứng với mỗi đợt thi, thí
sinh có thể có 3 cơ hội được tuyển chọn. Như vậy, với 3 đợt thi, các thí sinh
có tới 9 cơ hội được tuyển chọn. Đó là chưa kể, nhiều trường (như năm nay là
hơn 140 trường) không tổ chức thi, nhưng vẫn có quyền tuyển chọn thí sinh thông
qua kết quả của kỳ thi chung.
Sở dĩ “cỗ máy ba chung” - qua hành trình 10 năm vẫn chạy
tốt và ngày càng phát huy được tác dụng, là bởi hàng năm nó không ngừng
được bảo dưỡng, nâng cấp, thông qua việc điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện qui
chế thi. Theo nhiều chuyên gia giáo dục, trong khi chưa tìm được giải pháp nào tích
cực hơn “ba chung”, việc giữ ổn định cách thức tuyển sinh như hiện nay là sự
lựa chọn khôn ngoan và khả dĩ hơn cả.
… Và nhiều điều chưa ổn
Nói như vậy, không có nghĩa giải pháp ba chung đã hoàn hảo.
Hạn chế dễ nhận thấy nhất của “ba chung” là sự phụ thuộc, thậm chí lệ thuộc lẫn
nhau giữa các trường trong hệ thống ĐH, CĐ, nhất là các trường thuộc tốp dưới,
các trường ngoài công lập, các trường mới thành lập. Tính tự chủ, tự chịu trách
nhiệm của trường, ít nhiều bị ảnh hưởng. Thực tiễn những năm qua cho thấy,
nhiều trường rơi vào trạng thái bị động trong công tác tuyển sinh, thậm chí hết
thời hạn tuyển sinh vẫn loay hoay không tuyển đủ chỉ tiêu. Không ít trường đã
vi phạm qui chế, để rồi bị phê bình, thậm chí bị phạt hành chính, chỉ vì tự ý
xé rào tuyển sinh dưới chuẩn qui định hoặc tuyển vượt quá chỉ tiêu.
Xét ở góc độ nào đó, việc áp dụng “ba chung” cho toàn bộ hệ
thống giáo dục ĐH, từ ĐH Quốc gia, trường ĐH trọng điểm đến các trường ĐH cộng
đồng, từ các trường có tiếng tăm, có truyền thống đào tạo lâu đời, đến các
trường mới thành lập, dân lập, tư thục, vẫn có cái gì đó không ổn và không công
bằng cho lắm. Hơn nữa, với tính chất ngành nghề và mục tiêu đào tạo rất khác
nhau giữa các trường ĐH, CĐ, việc qui định cứng các khối thi A,B,C,D như hiện
nay cũng là chưa phù hợp.
Một hạn chế nữa, mà trong suốt 10 năm qua các trường đều
thấy và cả xã hội đều biết, là tỷ lệ hồ sơ ảo, thí sinh ảo quá lớn. Năm nào
cũng có vài trăm nghìn bộ hồ sơ ảo, như năm nay chẳng hạn, cả nước có gần
400.000 bộ hồ sơ ảo. Thử nhân số này với lệ phí mà các gia đình phải chi cho
con em mình là 80.000 đồng/1 bộ hồ sơ, mới thấy sự lãng phí như thế nào. Đó là
chưa kể, do không dự báo được số thí sinh ảo, nên hầu hết các trường vẫn phải
chuẩn cơ số phòng thi, cán bộ coi thi, số lượng đề thi, cho toàn bộ số thí sinh
đăng ký, cho nên việc phải bù lỗ cho công tác tuyển sinh là điều khó tránh
khỏi. Trường ít cũng cả trăm triệu, còn trường nhiều thì kinh phí này lên tới
cả tỉ đồng. Rồi tình trạng quá tải ở các thành phố lớn trong những ngày diễn ra
kỳ thi. Cho dù, có sự ra quân và hỗ trợ đắc lực của lực lượng công an, giao
thông, cùng những hoạt động “tiếp sức mùa thi” rất hiệu quả của hàng chục nghìn
thanh niên sinh viên tình nguyện, nhưng hiện tượng ùn tắc giao thông, nỗi vất
vả, căng thẳng của hàng triệu gia đình và toàn xã hội mỗi mùa thi đến, vẫn là
những điều trăn trở…
Lâu nay, kỳ thi tuyển sinh ĐH vẫn được xã hội tin tưởng,
đánh giá là kỳ thi nghiêm túc và thực chất nhất. Hai đợt thi tuyển sinh ĐH năm
nay, với những tiến bộ rõ nét trong công tác chỉ đạo của ngành Giáo dục, các
nhà trường và sự tham gia tích cực của các lực lượng xã hội, tiếp tục được đánh
giá là thành công và đạt được các mục tiêu đề ra. Giải pháp ba chung, thêm một
lần nữa khẳng định tính ưu việt và hiệu quả.
Tại cuộc họp báo ngay sau khi kết thúc 2 đợt thi ĐH năm nay
được tổ chức vào chiều 10-7, khi trả lời câu hỏi của báo chí về chủ trương đổi
mới thi cử tới đây, Thứ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo Bùi Văn Ga, Trưởng Ban chỉ
đạo tuyển sinh ĐH, CĐ năm 2011 cho biết, để thực hiện nhiệm vụ đổi mới cơ bản
và toàn diện giáo dục đào tạo theo Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, ngành sẽ
triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó sẽ tiến hành song song việc đổi
mới cách dạy, cách học, với đổi mới cách đánh giá, thi cử. Dự kiến, đến năm
2015 sẽ thực hiện đổi mới thi cử và sự đổi mới này có lộ trình. Bộ GD&ĐT sẽ
từng bước công bố lộ trình này.
Chúng ta cùng chờ đợi và hy vọng về một giải pháp khả thi
và khoa học hơn cho công tác tuyển sinh ĐH, CĐ trong tương lai, nhưng thiết
nghĩ, “giải pháp ba chung” với hiệu quả mà nó mang lại sau 10 năm vận hành,
cũng cần được nhìn nhận, phân tích, đánh giá một cách nghiêm túc trên cơ sở
khoa học và thực tiễn, để hoạt động thi cử, đánh giá, thực sự trở thành động
lực - thúc đẩy hoạt động giảng dạy, học tập thực chất và có chất lượng./.
