Những
ưu tiên đặc biệt về chính sách đối nội và đối ngoại của Mỹ, Ấn Độ và
Ôxtrâylia đang hướng đến một khái niệm địa chiến lược mới - “Ấn Độ
Dương-Thái Bình Dương”. Điều
gì ẩn đằng sau khu vực địa chiến lược này và liệu nó có ngầm ý thể hiện
một sự hội tụ chiến lược giữa ba nền dân chủ nói trên?
Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton, Bộ trưởng Quốc phòng Ôxtrâylia Stephen Smith,
cố vấn an ninh quốc gia Ấn Độ Shivshankar Menon và Bí thư Đối ngoại
nước này Ranjan Mathai đều đã nói đến khái niệm “Ấn Độ Dương-Thái Bình
Dương” – một khu vực bao trùm cả Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương – như
một “trọng tâm chiến lược”.
Một
nhà phân tích cho rằng cấu trúc khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương
được thúc đẩy bởi mong muốn giải quyết những quan ngại về chính sách đối
ngoại và đối nội đặc biệt của các nước này hơn là thúc đẩy một tầm nhìn
khu vực. Đối với Mỹ, những vấn đề về chính sách chủ yếu, bao gồm cả
việc phục hồi kinh tế và thay đổi cán cân lực lượng ở châu Á sao cho vẫn
giữ nguyên được các luật lệ quốc tế hiện hành và vị trí của Mỹ như một
“nhà đề ra luật chơi” của thế giới. Trong khi đó, mặc dù tiếp tục là
đồng minh thân cận của Mỹ, liên kết kinh tế ngày càng tăng với châu Á đã
chi phối các cuộc tranh luận về chính sách ngoại giao của Ôxtrâylia
trong thời gian gần đây.
Cấu
trúc khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương là một phần chủ yếu trong
chính sách “trục châu Á” của Mỹ, mà Ôxtrâylia đã bày tỏ sự ủng hộ. Đối
với các nhà hoạch định chính sách Mỹ và Ôxtrâylia, việc thích nghi và
định hình “Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương” như một loại hình địa chiến lược
sẽ giúp họ giải quyết những tình huống khó khăn chủ yếu trong chính
sách đối nội và đối ngoại, trong khi vẫn duy trì được vị trí của họ
trong trật tự toàn cầu như một thế lực lớn (Mỹ) và thế lực trung bình
(Ôxtrâylia).
Ấn
Độ sẽ thích nghi với khái niệm mới này như thế nào? Trong khi ủng hộ sự
tôn trọng luật quốc tế, tự do hàng hải và giải quyết hòa bình các tranh
chấp, Ấn Độ ngày càng tỏ rõ họ muốn cấu trúc khu vực trong Ấn Độ
Dương-Thái Bình Dương sẽ được định hình bởi những nhu cầu về tái cơ cấu
kinh tế trong nước và tiếp tục tôn trọng nguyên tắc tự chủ chiến lược.
Mới
đây Mỹ đã triển khai Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) -
một sáng kiến tự do thương mại không có sự tham gia của Trung Quốc - bao
gồm cả buôn bán, đầu tư, sở hữu trí tuệ, chăm sóc y tế, môi trường và
tiêu chuẩn lao động. Mỹ cũng kêu gọi thiết lập một cơ chế khu vực nhằm
thực thi các nguyên tắc quốc tế về an ninh, thương mại, luật lệ, nhân
quyền và sự điều hành có trách nhiệm tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Những sáng kiến khu vực này được xây dựng nhằm khuyến khích thiết lập
các khung luật lệ tại Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương trong những lĩnh vực
như quyền sở hữu trí tuệ để phục vụ các chương trình nghị sự về kinh tế
và chính trị trong nước…
Trong
khi đó, Ôxtrâylia đang cố gắng hành động như một cầu nối giữa Đông và
Tây bằng cách cân bằng cam kết của mình đối với khuôn mẫu luật lệ, quy
tắc do Mỹ chi phối và thừa nhận rằng tương lai kinh tế của Canbêra ngày
càng gắn kết với châu Á và đặc biệt với Trung Quốc.
Để
chế ngự những căng thẳng, Ôxtrâylia khuyến khích trục Mỹ đối với Ấn Độ
Dương-Thái Bình Dương, trong khi tán thành sự can dự lớn hơn về chính
trị, kinh tế và chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc, đồng thời tái tập
trung sự chú ý vào Hiệp hội hợp tác khu vực vành đai Ấn Độ Dương
(IOR-ARC). Ôxtrâylia cũng hoan nghênh cả TPP, do Mỹ chủ đạo và Đối tác
kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), do ASEAN chủ đạo. RCEP bao gồm cả
Trung Quốc và tập trung vào ít vấn đề hơn TPP. Mặc dù có sự khác nhau
giữa hai cơ chế này, song Ôxtrâylia coi TPP và RCEP như những con đường
bổ sung cho một khu vực tự do thương mại và tuyên bố kiên quyết thúc đẩy
đưa những yếu tố như tiêu chuẩn lao động và môi trường vào các cuộc
thương lượng về RCEP.
Trong
khi đó, những đòi hỏi cấp bách trong nước buộc Ấn Độ phải chú ý hơn đến
các nhóm như IOR-ARC và các nhóm nhỏ hơn, những diễn đàn cụ thể hơn để
giải quyết với những vấn đề như chống cướp biển, an ninh năng lượng, an
ninh lương thực. Do đó, một thời kỳ mới về “Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương”
có thể chỉ mới “ló rạng”. Sự chấp nhận khái niện này trong các cuộc
thảo luận về chính sách ngoại giao và trong từ vựng của Ấn Độ, Ôxtrâylia
và Mỹ phản ánh sự chú ý của ba nước về những thách thức chính trị và
kinh tế trong nước hơn là sự hội tụ chiến lược hoặc tầm nhìn khu vực
chung.
Theo báo The Hindu
Thuỳ Anh (gt)
http://nghiencuubiendong.vn/tin-quoc-te-tong-hop/3213-my-an-do-va-oxtraylia-huong-toi-trong-tam-dia-chien-luoc-moi
