19:19' 20/11/2012
Diễn đàn quan trọng để thảo luận các vấn đề trong khu vực
Hội nghị liên Bộ Quốc phòng và Ngoại giao giữa Mỹ và Ô-xtrây-li-a năm 2012 được tổ chức vào ngày 13-11 vừa qua tại thành phố Pớt (Perth) của Ô-xtrây-li-a, nơi hướng ra Ấn Độ Dương. Việc lựa chọn địa điểm để tổ chức Hội nghị này có ý nghĩa biểu tượng sâu xa. Đó là việc Mỹ và Ô-xtrây-li-a sẽ hợp tác lâu dài trong quá trình thực hiện quyền kiểm soát hai đại dương quan trọng của thế giới gồm Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương - nơi được nhìn nhận là “chiến trường trong thế kỷ XXI”. Hội nghị liên Bộ Quốc phòng và Ngoại giao Mỹ-Ô-xtrây-li-a năm 2012 còn có ý nghĩa đặc biệt khác khi đây cũng là Hội nghị chuẩn bị cho Tổng thống Mỹ Ba-rắc Ô-ba-ma có chuyến thăm nước ngoài đầu tiên tới Cam-pu-chia, Thái Lan, Mi-an-ma cũng như tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á năm 2012.
Tại Hội nghị này, Thủ tướng Ô-xtrây-li-a Giu-li-a Gi-lát (Julia Gillard) đã trao đổi ý kiến với Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Hi-la-ri Clin-tơn và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lê-ôn Pa-nét-ta (Leon Panetta) về những thỏa thuận an ninh chung giữa hai nước, trên cơ sở hai bên chia sẻ quan hệ quốc phòng, đối tác chiến lược, liên kết kinh tế chặt chẽ và cùng có cách nhìn nhận về các vấn đề trong khu vực và thế giới. Thủ tướng Giu-li-a Gi-lát khẳng định, Mỹ là nước đồng minh lâu đời nhất của Ô-xtrây-li-a trong suốt 60 năm qua và mối quan hệ đó luôn được duy trì tốt ở mọi cấp độ. Hiện nay, Mỹ là nhà đầu tư lớn tại Ô-xtrây-li-a và nhân dân hai nước đang có sự giao lưu văn hóa - giáo dục mạnh mẽ.
Tại Hội nghị lần này, Bộ trưởng Quốc phòng và Bộ trưởng Ngoại giao hai nước Mỹ và Ô-xtrây-li-a tập trung thảo luận nhiều vấn đề quan trọng.
Thứ nhất là triển vọng của Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á. Dự kiến, Hội nghị sẽ được tổ chức vào cuối tháng 11-2012, tại Cam-pu-chia. Theo Thủ tướng Ô-xtrây-li-a Giu-li-a Gi-lát, Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á năm nay được đánh giá là một thể chế quan trọng, là diễn đàn để các bên thảo luận các vấn đề trong khu vực. Trong đó, Ô-xtrây-li-a đang phối hợp chặt chẽ cùng với Mỹ cùng các nước khác để Hội nghị này có thể thực hiện vai trò đầy đủ của mình và trở thành một thể chế khu vực trong các vấn đề chính trị, kinh tế và an ninh.
Thứ hai là vấn đề tương lai của các hoạt động của Ô-xtrây-li-a tại Áp-ga-ni-xtan. Tại Hội nghị này, Bộ trưởng Quốc phòng và Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ và Ô-xtrây-li-a đã trao đổi quan điểm về triển vọng các hoạt động của lực lượng NATO tại Áp-ga-ni-xtan, về thời gian chuyển giao quyền chỉ huy trong các hoạt động an ninh từ Mỹ và NATO sang cho các lực lượng an ninh và quân sự của Áp-ga-ni-xtan.
Thứ ba là các thách thức lớn trên thế giới hiện nay. Các nhà lãnh đạo Mỹ và Ô-xtrây-li-a đã thảo luận nhiều vấn đề của khu vực và thế giới trong đó có cuộc xung đột hiện nay ở Xy-ri và vấn đề Chương trình hạt nhân của I-ran.
Thứ tư là hai bên đã điểm lại kết quả hợp tác quân sự giữa Ô-xtrây-li-a và Mỹ theo thỏa thuận của lãnh đạo hai nước tại Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng và Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ - Ô-xtrây-li-a năm 2011. Đó là thỏa thuận giữa hai nước trong vấn đề huấn luyện, triển khai lính thủy đánh bộ của Mỹ tại khu vực lãnh thổ phía bắc của Ô-xtrây-li-a và thúc đẩy các biện pháp hợp tác khác trong tương lai trung hạn cùng với quá trình tăng cường hợp tác giữa Hải quân và Không quân của hai nước. Tại Hội nghị lần này, Thủ tướng Giu-li-a Gi-lát bảo đảm với phía Mỹ rằng, kế hoạch cắt giảm ngân sách sẽ không ảnh hưởng tới khả năng quốc phòng quan trọng của Ô-xtrây-li-a.
Theo Bộ trưởng Quốc phòng Ô-xtrây-li-a, ông Xti-phơn Xmít (Stephen Smith), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng và Bộ trưởng Ngoại giao giữa Mỹ và Ô-xtrây-li-a năm 2012 còn nhấn mạnh tầm quan trọng ngày càng lớn của Ấn Độ Dương nói riêng và Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nói chung trong bối cảnh tăng cường sức mạnh của các nước trong khu vực như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, các nước ASEAN, đặc biệt là Ấn Độ.
Tại Hội nghị lần này, Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Hi-la-ri Clin-tơn cũng nhấn mạnh, Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng và Bộ trưởng Ngoại giao giữa Mỹ và Ô-xtrây-li-a năm 2012 tổ chức tại Pớt cho thấy tầm quan trọng đang gia tăng của Ấn Độ Dương và một lần nữa chứng tỏ Mỹ sẽ chuyển trọng tâm chiến lược toàn cầu tới khu vực này. Bà Hi-la-ri Clin-tơn còn tuyên bố, Mỹ hoan nghênh sự phát triển của Ấn Độ, ủng hộ chính sách “Hướng đông” của Niu Đê-li, việc tăng cường quan hệ giữa Ô-xtrây-li-a và Ấn Độ. Đặc biệt, Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Hi-la-ri Clin-tơn hoan nghênh chính sách của Ô-xtrây-li-a đề ra trong Sách trắng “Ô-xtrây-li-a trong Thế kỷ châu Á” mới công bố vừa qua.
Thông cáo chung của Hội nghị liên Bộ Quốc phòng và Ngoại giao Mỹ-Ô-xtrây-li-a năm 2012
Kết thúc Hội nghị, hai bên đã ra Thông cáo chung khẳng định giá trị quan hệ đồng minh trong việc định hình khu vực an ninh và thịnh vượng ở châu Á - Thái Bình Dương; tiếp tục duy trì cam kết lâu dài và kiên định với khu vực và hợp tác trong những vấn đề an ninh trên toàn phạm vi châu Á - Thái Bình Dương; tăng cường hợp tác sâu sắc trong các lĩnh vực song phương. Tuyên bố chung nhấn mạnh những ưu tiên của Mỹ và Ô-xtrây-li-a cho 5 vấn đề: (1) Bảo vệ và thúc đẩy an ninh châu Á - Thái Bình Dương; (2) Ủng hộ các đối thoại trong khu vực; (3) Tăng cường an ninh toàn cầu; (4) Thúc đẩy phát triển toàn cầu; (5) Tăng cường hợp tác song phương về quốc phòng.
Về an ninh Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương: Mỹ và Ô-xtrây-li-a nhấn mạnh vai trò quan trọng của Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước thành viên ASEAN trong việc xây dựng một khu vực mạnh và tự cường; hoan nghênh một Trung Quốc mạnh, thịnh vượng và hòa bình, đóng vai trò xây dựng trong việc tăng cường an ninh và thịnh vượng cho khu vực; thừa nhận tầm quan trọng ngày càng gia tăng của Ấn Độ trong khu vực và tầm quan trọng của Ấn Độ Dương đối với thương mại, an ninh hàng hải, kế hoạch chiến lược và quốc phòng; tiếp tục phối hợp với Ấn Độ xác định các lĩnh vực hợp tác tiềm năng giữa Ấn Độ, Ô-xtrây-li-a và Mỹ tại các diễn đàn khu vực và quốc tế, nhằm tăng cường hơn nữa chương trình nghị sự của Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á (EAS) và các diễn đàn khác như Hiệp hội hợp tác khu vực của các nước ven Ấn Độ Dương (IOR-ARC). Hai bên tái khẳng định không đứng về bên nào trong các tranh chấp chủ quyền lãnh thổ ở Biển Đông và Biển Hoa Đông, kêu gọi các bên giải quyết bất đồng thông qua các biện pháp hòa bình, không có bất kỳ hành động gây hấn hay áp lực nào.
Ô-xtrây-li-a và Mỹ sẽ phối hợp với Nhật Bản thông qua các hoạt động đối thoại chiến lược và tập trận ba bên; tăng cường hợp tác với Hàn Quốc; tiếp tục xây dựng quan hệ toàn diện, xây dựng và hợp tác với Trung Quốc thông qua hợp tác mạnh mẽ về kinh tế và khuyến khích những tiến bộ trong vấn đề nhân quyền; tăng cường quan hệ quốc phòng với Trung Quốc và khuyến khích Trung Quốc công khai minh bạch hơn quá trình hiện đại hóa quân sự.
Trả lời phỏng vấn các nhà báo, Bộ trưởng Ngoại giao Ô-xtrây-li-a Bốp Ca (Bob Carr) cho rằng, Thông cáo chung không có biểu hiện về chính sách “bao vây” Trung Quốc. Hai bên hoan nghênh vai trò của Trung Quốc như một thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế. Bộ trưởng Ngoại giao Ô-xtrây-li-a cũng cho rằng, Thái Bình Dương đủ lớn cho tất cả các bên và “việc tăng cường hợp tác với Trung Quốc là cùng có lợi.
Về ASEAN và các thể chế trong khu vực: Ô-xtrây-li-a và Mỹ thừa nhận vai trò lãnh đạo khu vực mạnh mẽ của In-đô-nê-xi-a thông qua ASEAN và EAS; nhấn mạnh tầm quan trọng của các thể chế khu vực trong việc thúc đẩy hòa bình, ổn định, an ninh; khuyến khích hội nhập kinh tế, phát triển và bảo vệ nhân quyền; cam kết tiếp tục ủng hộ cơ chế hội nghị các nhà lãnh đạo cao nhất tại EAS; tiếp tục phối hợp củng cố và hỗ trợ liên kết chặt chẽ hơn giữa các thể chế do ASEAN đóng vai trò trung tâm như EAS, Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) để tăng cường ổn định trong khu vực.
Hai bên sẽ tiếp tục hỗ trợ cơ chế Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+) trở thành khuôn khổ gắn kết quân sự hàng đầu trong khu vực nhằm thúc đẩy an ninh và ổn định thông qua tăng cường đối thoại trực tiếp và hợp tác quân sự thực tế; tiếp tục phối hợp với các cơ chế ADMM+, ARF hỗ trợ các hoạt động xây dựng lòng tin, khả năng trong ngoại giao phòng ngừa, phối hợp cũng như tăng cường khả năng quân sự trong khu vực; tiếp tục ủng hộ các nỗ lực của ASEAN và Trung Quốc trong việc xây dựng bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông và hoan nghênh những tiến bộ bước đầu trong quá trình này; tiếp tục ủng hộ Ủy ban liên chính phủ ASEAN về nhân quyền; hợp tác tăng cường năng lực cho Chính phủ Ti-mo Le-xte (Timor Leste) và lộ trình trở thành thành viên ASEAN.
Về thúc đẩy hợp tác kinh tế: Mỹ và Ô-xtrây-li-a tái khẳng định hỗ trợ các thể chế kinh tế nhằm thúc đẩy tăng trưởng và thị trường mở, hội nhập sâu hơn với khu vực châu Á - Thái Bình Dương và toàn cầu; cam kết kết thúc sớm đàm phán Đối tác xuyên Thái Bình Dương; cùng phối hợp trong năm Ô-xtrây-li-a chủ trì Hội nghị G20 để bảo đảm G20 tập trung vào việc tạo tăng trưởng bền vững và việc làm, chống chủ nghĩa bảo hộ trong khi vẫn duy trì linh hoạt đáp ứng với các cuộc khủng hoảng. Hai nước ghi nhận tác động của việc gia tăng tiêu thụ năng lượng ở châu Á và tầm quan trọng của an ninh năng lượng toàn cầu với sự thịnh vượng và ổn định trong khu vực.
Hợp tác quốc phòng song phương: Mỹ và Ô-xtrây-li-a đạt thỏa thuận về việc lắp đặt hệ thống rađa và kính viễn vọng tại cơ sở quân sự của Ô-xtrây-li-a nhằm tăng cường khả năng theo dõi và giám sát các vật thể không gian trong khu vực phía nam bán cầu và cho phép dự báo chính xác hơn khả năng va chạm hoặc các mối đe dọa từ rác vũ trụ. Đây là lần đầu tiên không quân Mỹ triển khai một trạm rađa như vậy tại khu vực nam bán cầu, sẽ cho phép Mỹ theo dõi sát hơn những mảnh vỡ trong không gian, cũng như các vụ phóng tên lửa của Trung Quốc.
Trong việc triển khai các thỏa thuận, hai bên đã kết thúc đợt đồn trú đầu tiên của 250 lính thủy đánh bộ Mỹ tại Đác-uyn (Darwin) và dự kiến sẽ tiến hành đợt thứ 2 với cùng số lượng vào năm 2013, tăng dần lên 1.100 quân vào năm 2014 và sẽ tăng lên mức 2.500 quân mỗi đợt trong vòng 5-6 năm tới./.
