Bắc
Kinh đang tăng cường sức mạnh hải quân và điều đó gây lo ngại cho các
đồng minh của Mỹ. Trong khi đó, Oasinhtơn cũng đang củng cố hạm đội hùng
mạnh nhất mọi thời đại. Cuộc chạy đua vũ trang trên biển này có liên
quan đến ảnh hưởng chiến lược, dầu mỏ và các tuyến đường thương mại.
Vị
trí tốt nhất hiện nay để quan sát chiếc tàu chỉ huy mới của Trung Quốc
và là nỗi sợ hãi cho các kẻ thù của họ, đó là qua một cái cửa sổ trên
tầng 4 một cửa hàng của hãng đồ nội thất IKEA tại thành phố cảng Đại
Liên ở phía Đông Bắc Trung Quốc. Tại đó, ai đó đã chọc một cái lỗ trên
tấm màn che cửa sổ và tạo một tầm nhìn để quan sát bến tàu nằm đối diện.
Con
tàu “Liêu Ninh” đang nằm ở đó, với thân tàu được đóng từ thời Liên Xô
và mới được hải quân của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc đưa vào sử
dụng gần đây. Các công nhân đóng tàu đã mất nhiều năm sửa chữa, khoan và
hàn con tàu này. Sau đó, nó biến mất tổng cộng 10 lần để chạy thử
nghiệm, khiến các nhà địa chiến lược học và các chuyên gia hải quân từ
Tôkyô tới Oasinhtơn liên tục đồn đoán xem con tàu này có thể đang neo
đậu ở đâu, và người Trung Quốc sẽ trang bị cho nó những loại vũ khí và
máy bay nào.
Từ
cuối tháng 8/2012, tàu “Liêu Ninh” lại được neo đậu tại một bến tàu ở
thành phố Đại Liên. Vào sáng 2/9/2012, người ta quan sát thấy một nhóm
thợ sơn đang làm việc tại đó. Đến chiều ngày hôm sau (3/9/2012), các thợ
sơn đã hoàn thành công việc: một số 16 khổng lồ nổi bật trên thân tàu
màu xám. Đây có thể sẽ là số hiệu của tàu sân bay đầu tiên mà lực lượng
hải quân Trung Quốc đưa vào phiên chế. Con số này được cho là để tưởng
niệm Đô đốc hải quân Lưu Hoa Thanh, cha đẻ của hải quân hiện đại Trung
Quốc, người sinh vào năm 1916.
Một
ngày sau, vào ngày 4/9/2012, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đã có
chuyến thăm Bắc Kinh. Đây là chặng dừng chân thứ 3 trong chuyến đi của
Clinton, bắt đầu từ quần đảo Cook, qua Inđônêxia, Trung Quốc, Timo Lexte
và Brunây, trước khi tới Vladivostok (Nga) để dự Hội nghị thượng đỉnh
APEC. Clinton đại diện cho một chính phủ đang dành sự quan tâm đặc biệt
tới các hoạt động của hải quân Trung Quốc và mục đích chính trong chuyến
đi của bà là để nhắc nhở các đồng minh của Mỹ trong khu vực rằng nước
Mỹ là bá chủ tại khu vực Tây Thái Bình Dương và muốn điều này tiếp tục
được duy trì.
Clinton
cũng đã có cuộc gặp với phái viên các nước đồng minh của Mỹ tại quần
đảo Cook, bao gồm Nhật Bản, Ôxtrâylia, Niu Dilân, Philíppin. Trong số
các phái viên tới tham dự còn có cả đại diện của Việt Nam, đối thủ một
thời của Mỹ. Clinton đã nói với họ: “Thái Bình Dương đủ rộng cho tất cả
chúng ta.” Tuy nhiên, một số người tỏ ra nghi ngờ tuyên bố này, vì họ
biết Oasinhtơn và các đồng minh đang có đối thủ trong khu vực: Bắc Triều
Tiên và Trung Quốc.
Bắc
Triều Tiên, dưới sự lãnh đạo của một nhà độc tài chưa tới 30 tuổi, có
vẻ là một đối thủ nguy hiểm hơn. Nhưng xét về nhiều mặt, Trung Quốc mới
là đối thủ đáng gờm hơn với Mỹ. Nước này hiện giờ đang thách thức Mỹ
trong nhiều lĩnh vực như công nghiệp, thương mại, vũ trụ và giờ đây
trong cả một khu vực mà các siêu cường của thế giới đã có những xung đột
ngay từ thế kỉ 16: trên biển.
Từ
nhiều tháng nay tại khu vực Tây Thái Bình Dương, tình hình đã trở nên
căng thẳng giữa Trung Quốc và các nước đồng minh của Mỹ. Bắc Kinh hiện
đang có tranh cãi với Manila về bãi cạn Scarborough, một bãi đá san hô
ngầm không người ở, mà phần lớn chỉ nổi lên khỏi mặt nước khi thủy triều
xuống. Vào tháng 5/2012, Oasinhtơn đã lặng lẽ tiến hành những cuộc đàm
phán và đạt được một thỏa thuận, theo đó tàu của cả Trung Quốc và
Philíppin sẽ rút khỏi bãi cạn này. Thế nhưng sau đó, hải quân Trung Quốc
đã chặn lối vào khu vực có trữ lượng cá dồi dào này và lại cho tàu tới
tuần tra.
Quan
hệ Trung Quốc – Nhật Bản cũng đang căng thẳng do tranh chấp chủ quyền
một quần đảo không người ở nằm giữa Đài Loan và đảo Okinawa, Nhật Bản
gọi là Senkaku, trong khi Trung Quốc gọi là Điếu Ngư. Vào tháng 8, một
nhóm các nhà hoạt động từ Hồng Công đã kéo cờ Trung Quốc trên một trong
số các đảo trên và đã tạo ra một làn sóng bày tỏ tình cảm yêu nước tại
Đại lục.
Bất
đồng cũng xảy ra giữa Trung Quốc với nước láng giềng theo chủ nghĩa xã
hội là Việt Nam, khi Trung Quốc cho thành lập một thành phố trên quần
đảo Hoàng Sa vào tháng 7/2012. Hà Nội cũng tuyên bố chủ quyền đối với
quần đảo này cùng với quần đảo Trường Sa ở phía Nam. Cùng lúc đó, Trung
Quốc cũng đã bắt đầu thành lập một đơn vị đồn trú tại đó. Hành động này
đã thể hiện rõ việc nước này tuyên bố chủ quyền lên hầu như toàn bộ khu
vực Biển Đông (Trung Quốc gọi là Nam Hải). Khu vực này có diện tích gần 2
triệu km² và được các chiến lược gia người Mỹ gọi "đường lưỡi bò” do
hình dạng đặc biệt của nó.
Khó
có thể đánh giá đầy đủ ý nghĩa kinh tế và quân sự của Biển Đông, vùng
biển kết nối Ấn Độ Dương với Thái Bình Dương. Hơn một nửa trọng tải hàng
hóa của tất cả các đội tàu buôn trên thế giới hàng năm được vận chuyển
qua những tuyến đường biển liền kề và 1/3 hoạt động giao thông trên biển
của thế giới cũng diễn ra tại đây. 80% lượng dầu nhập khẩu của Trung
Quốc cũng đi qua vùng biển này. Ngoài ra, người ta ước tính trữ lượng
dầu mỏ dưới lòng Biển Đông vào khoảng 130 tỉ thùng và khí đốt là 9.300
tỉ m³.
“Mọi
xu thế nhân khẩu học, địa chính trị và kinh tế đều hướng về Thái Bình
Dương. Những thách thức chiến lược của chúng ta chủ yếu sẽ xuất phát từ
khu vực này”, tướng Martin Dempsey, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng
liên quân Mỹ, đã nói như vậy khi ông cùng Tổng thống Mỹ Barack Obama
công bố chiến lược phòng thủ mới của Mỹ vào tháng 1/2012.
Obama,
người sinh ra tại Hawaii và lớn lên ở Inđônêxia, đã tuyên bố khu vực
Thái Bình Dương là trọng tâm trong chiến lược quân sự của Mỹ. Trong
tương lai, khu vực này với Mỹ còn quan trọng hơn châu Âu hay các khu vực
của NATO dọc theo bờ biển Đại Tây Dương. Vào năm ngoái, Obama đã công
bố việc triển khai một căn cứ của lính thủy đánh bộ tại Ôxtrâylia, và
chính phủ Mỹ đã có kế hoạch tiến hành các hoạt động chung với Việt Nam
cũng như lắp đặt các thiết bị tại Nhật Bản cho hệ thống phòng thủ tên
lửa hiện đại tại châu Á.
Hạm
đội 7, được thành lập vào năm 1943 và hiện giờ đang đóng tại Nhật Bản
và đảo Guam, là hạm đội lớn nhất và mạnh nhất của hải quân Mỹ, với hơn
60 tàu chiến và khoảng 40.000 người. Trong những năm tới, hạm đội này sẽ
tiếp tục được mở rộng, để tới năm 2020 khoảng 60% số tàu chiến của Mỹ
sẽ đóng tại Thái Bình Dương, nhiều hơn số tàu tại Đại Tây Dương và vịnh
Pécxích, nơi từng là trọng tâm của hải quân Mỹ trong nhiều thập kỉ qua.
Đây
là sự đổi hướng chiến lược quan trọng mà chính quyển Tổng thống Obama
tiến hành. Một trong những lí do quan trọng cho sự thay đổi này là việc
Trung Quốc tăng cường sức mạnh quân sự, đặc biệt là hải quân.
Theo
một nghiên cứu của Quốc hội Mỹ mới được công bố vào ngày 10/8, Mỹ coi
việc Trung Quốc hiện đại hóa lực lượng hải quân của mình là một hành
động hiếu chiến. Nghiên cứu này cho rằng Bắc Kinh hoàn toàn không chỉ
muốn bảo vệ các tuyến đường thương mại trên biển và công dân của mình
tại nước ngoài, mà còn muốn thực hiện những yêu cầu chủ quyền của họ,
làm suy giảm ảnh hưởng của Mỹ tại Thái Bình Dương và khẳng định vị thế
là một siêu cường toàn cầu.
Nghiên
cứu này còn cho biết để đạt được những mục tiêu này, Trung Quốc đã phát
triển tên lửa đạn đạo chống hạm, đây là loại tên lửa đầu tiên có thể
vươn tới các tàu sân bay mà trước đó được cho là không thể. Trong ngôn
ngữ quân sự, những tên lửa này được gọi là “carrier killer” (sát thủ tàu
sân bay). Ngoài ra, Trung Quốc cũng đã đưa vào sử dụng ba tàu ngầm
nguyên tử tự phát triển có khả năng phóng các tên lửa hạt nhân liên lục
địa. Trung Quốc còn muốn có ít nhất hai tàu sân bay do chính nước này tự
đóng và đang thực hiện chiến lược “cải cách và cải thiện trong bảo
dưỡng, hậu cần, đào tạo và luyện tập”.
Một
số chuyên gia cho rằng một cuộc xung đột quân sự giữa Trung Quốc và Mỹ ở
thời điểm hiện tại là khó có thể xảy ra. Tuy nhiên, cho dù không có
xung đột, tương quan sức mạnh quân sự giữa hai cường quốc này có thể ảnh
hưởng lên “các quyết định hàng ngày của các quốc gia Thái Bình Dương”,
trong đó có cả “diễn tiến chính trị ở Thái Bình Dương.”
Xu Guangyu,
78 tuổi, một tướng về hưu của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc và
hiện là nhà phân tích cao cấp của Hiệp hội Kiểm soát vũ khí và Giải trừ
quân bị Trung Quốc, cho biết: “Tôi thấy phương Tây đang lo lắng không
cần thiết.” Theo ông, Trung Quốc chỉ muốn “xây dựng một lực lượng hải
quân đủ mạnh để ngăn chặn các cuộc tấn công của kẻ thù, đủ mạnh để tự
bảo vệ đất nước mình và đủ mạnh để đáp trả các cuộc tấn công.”
Xu
Guangyu có lối sống giản dị, từng tham gia chiến tranh Triều Tiên (1950
– 1953) và chiến tranh biên giới Việt Nam – Trung Quốc (1979). Ông cho
rằng tình hình quân sự của đất nước ông về cơ bản đang bị hiểu nhầm. Ông
nói: “Chúng tôi còn đi sau các nước khác nhiều thập kỉ trong phát triển
quân sự. Ngay cả Ấn Độ cũng đã vượt xa chúng tôi tới 60 năm.”
Xu
khẳng định 30% lính Mỹ thuộc lực lượng hải quân, trong khi ở Trung Quốc
con số này chỉ là 15%. Tuy nhiên số liệu của Xu không chính xác, tỉ lệ
này ở Mỹ vào khoảng 20%. Ngoài ra, Xu cho biết Lầu Năm Góc có tới 11 tàu
sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân, trong khi Trung Quốc chỉ có một
tàu chạy bằng động cơ diesel và “cứ vài tuần là cần phải bảo dưỡng”. Ông
tiếp tục đưa ra thêm dẫn chứng: “Ở Trung Quốc cứ 10.000 dân thì có 17
quân nhân, trong khi ở Mỹ là 43. Chúng tôi chỉ trả cho mỗi quân nhân
14.000 USD/ năm. Anh có biết người Đức trả cho mỗi quân nhân của họ bao
nhiêu không? 200.000 USD/ năm.”
Theo
Xu, hải quân Trung Quốc vì thế vẫn còn rất nhiều việc phải làm để đuổi
kịp các nước khác. Tàu “Liêu Ninh” đã được đưa vào sử dụng trong năm
nay, nhưng Bắc Kinh cần ít nhất 6 đến 8 tàu sân bay “thực thụ” nữa. Tầm
quan trọng của hải quân trong toàn bộ lực lượng quân đội cũng phải được
tăng lên đáng kể. Hiện nay tỉ lệ quân nhân giữa lục quân và hải quân ở
Trung Quốc là 7:1,5; tỉ lệ này tốt nhất nên nằm ở mức 5:2,5. Tuy vậy, nó
vẫn luôn nhỏ hơn nhiều so với tỉ lệ của quân đội Mỹ.
Nếu
áp dụng được tỉ lệ này, Trung Quốc (với số lượng quân nhân khổng lồ) sẽ
trở thành nước có lực lượng hải quân lớn nhất thế giới với gần 500.000
lính thủy. Tuy vậy, Xu cho biết tổng số binh lính của Trung Quốc sẽ giảm
từ gần 2,3 triệu hiện nay xuống còn 2 triệu, và cuối cùng xuống mức 1,5
triệu người. Vị tướng về hưu giải thích cho sự cắt giảm này: “Chúng tôi
cũng muốn trả cho mỗi quân nhân 100.000 USD. Nhưng về tàu chiến và
trang thiết bị, chúng tôi sẽ đứng thứ ba sau Mỹ và Nga.”
Cho
dù vị thế chiến lược của Trung Quốc có thay đổi như thế nào trong những
năm tới, tầm quan trọng của hải quân vẫn sẽ được nâng lên. Xu cho biết:
“Chúng tôi có một số tranh chấp trên biên giới đất liền, nhưng mối nguy
hiểm lớn nhất đối với Trung Quốc luôn đến từ biển. Liên quân 8 nước,
lực lượng đã đàn áp cuộc khởi nghĩa Nghĩa Hòa Đoàn và tàn phá Bắc Kinh
vào năm 1900, đã tiến vào Trung Quốc bằng đường biển, giống như Nhật Bản
khi nước này tấn công Trung Quốc trong thập niên 30 và 40 của thế kỉ
trước. Và tôi có cảm tưởng rằng người Mỹ sẽ không chỉ sử dụng đường hàng
không.”
Cách
đây 7 năm, khi quân đội Mỹ đang sa lầy trong cuộc chiến Irắc, chiến
lược gia người Mỹ Robert D. Kaplan đã tiên đoán rằng sớm hay muộn thì Mỹ
cũng sẽ chuyển sự quan tâm của mình từ Trung Đông sang khu vực Thái
Bình Dương. Các mối quan hệ giữa các cường quốc trên thế giới đang phát
triển theo xu hướng đó.
Cho
đến nay lịch sử đã chứng minh Kaplan đã đúng. Tổng thống Mỹ Barack
Obama rõ ràng đã chuyển trọng tâm chiến lược của quân đội Mỹ từ Bộ Chỉ
huy Trung ương (CENTCOM), nơi chịu trách nhiệm về khu vực Trung Đông,
sang Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương (PACOM).
Theo
Kaplan, việc Trung Quốc, một cường quốc mới nổi, muốn củng cố tầm ảnh
hưởng của họ vươn ra xa đường bờ biển của nước này, là “hoàn toàn hợp
lý”. Zhu Feng, chuyên gia an ninh tại Đại học Bắc Kinh cho biết Mỹ chỉ
đang “đẩy mạnh” cuộc chạy đua vũ trang bằng các biện pháp như lá chắn
tên lửa.
Một
quốc gia có thể cho Trung Quốc lời khuyên về lĩnh vực này, vì các nhà
sử học của đất nước này đã rất quen thuộc với chính sách hạm đội và các
cuộc chạy đua vũ trang trên biển, là Đức. Cách đây 100 năm, Béclin cũng
đang ở vị thế giống như Bắc Kinh hiện nay, một cường quốc kinh tế mới
nổi, được thế giới ngưỡng mộ, ghen tị và kinh sợ. Lúc đó, Đức muốn có
một hạm đội để thể hiện sự tự tin của mình với thế giới và có thể sánh
ngang với lực lượng hải quân hùng mạnh nhất lúc bấy giờ là hải quân
Anh.
Kế hoạch đó gần như đã thành công, nhưng nó không hề có một kết thúc tốt đẹp./.
Bernhard Zand, Tạp chí Der Spiegel (Đức) - số 37/2012
Thuỳ Anh(gt)
