(Cập nhật: 15/4/2011)
TCCSĐT -
Phát triển kinh tế xanh là những hoạt động kinh tế dựa trên các nguyên
tắc của phát triển bền vững, không gây tổn hại hoặc giảm thiểu tác động
xấu đến môi trường. Ý tưởng phát triển kinh tế xanh được bắt đầu từ thập
kỉ 70 của thế kỉ XX do áp lực từ cuộc khủng hoảng năng lượng 1972,
1973. Hiện nay, cuộc khủng hoảng tài chính - kinh tế toàn cầu đã làm lộ
diện khá rõ tính chất thiếu bền vững của hệ thống kinh tế thế giới cũng
như mô hình tăng trưởng của nhiều nước, do vậy đã đặt ra yêu cầu ngày
càng cấp bách về phát triển kinh tế xanh. Vì thế, nhiều nước đã xây dựng
chiến lược năng lượng mới cho mình và đã có những thành tựu bước đầu.
1. Năng lượng xanh ở Đức
Đức là nước xây dựng
chiến lược nền kinh tế “năng lượng xanh” đầu tiên trên thế giới. Theo
đó, nước này đang có nhiều nỗ lực để trở thành cường quốc công nghiệp
đầu tiên trên thế giới sử dụng 100% “năng lượng xanh” tái tạo và hướng
tới “mục tiêu xanh” vào năm 2050.
Bộ Môi trường Đức đã công
bố Bản lộ trình mới phác thảo tiến trình thực hiện các kế hoạch hướng
tới một nền kinh tế sử dụng hoàn toàn năng lượng tái tạo. Năm 2008, năng
lượng tái tạo chiếm 7% tổng lượng tiêu thụ năng lượng gốc của Đức.
Nhưng con số dự đoán sẽ tăng lên 33% vào năm 2020 khi nước này nhanh
chóng vượt lên các quốc gia châu Âu khác trong phát triển năng lượng tái
tạo.
Bản lộ trình của Đức đã
nêu nhiều biện pháp, kế hoạch nâng cao hiệu suất năng lượng, trong đó,
có việc xây dựng mạng lưới “điện thông minh”, giảm tiêu thụ điện năng
khoảng 28% trong vòng 20 năm tới, từ 384,5 tỉ kw/h năm2007 xuống 333,3
tỉ kw/h vào năm 2020 và 277,7 tỉ kw/h vào năm 2030. Thực hiện kế hoạch
giảm tiêu thụ năng lượng, nước Đức sẽ tiết kiệm được hàng tỉ USD chi cho
nhập khẩu năng lượng.
Cũng theo tiến độ này,
tới năm 2020, ở Đức sẽ có 30% lượng điện tiêu thụ có nguồn gốc từ năng
lượng tái tạo. Trong đó, năng lượng gió sẽ đóng góp nhiều nhất, tới 15%;
năng lượng sinh học 8%; thủy năng 4%.
Ước tính đến năm 2030,
nước Đức sẽ có tới 50% năng lượng điện tiêu thụ lấy từ nguồn năng lượng
tái tạo. Dự báo khoảng 20 năm nữa, một “mạng lưới thông minh” kết nối
với toàn bộ mạng lưới điện châu Âu sẽ được thiết lập. Bản lộ trình của
Đức đã lên kế hoạch: đến năm 2020 xe hơi điện sẽ sử dụng pin sạc bằng
năng lượng tái tạo, làm giảm nhu cầu về xăng dầu và làm giảm lượng phát
thải các loại khí nhà kính.
Đức có nhiều tài nguyên
năng lượng tái tạo để thực hiện lộ trình “năng lượng xanh”. Riêng tài
nguyên gió ở Đức đã và đang được khai thác tốt nhất. Dọc theo bờ biển
phía Bắc nước Đức là các bãi tuốc-bin xa bờ khổng lồ có khả năng sản
xuất hơn 10.000 MW điện. Bên cạnh đó, năng lượng tái tạo là năng lượng
sinh học cũng sẽ đóng góp vai trò quan trọng trong ngành năng lượng quốc
gia, nhưng nguồn năng lượng sinh học phụ thuộc vào sự phát triển những
loại cây trồng không cạnh tranh với các loại cây lương thực khác.
Bên cạnh năng lượng sinh
học là sự phát triển với tốc độ nhanh của năng lượng sinh khối. Năng
lượng sinh khối ở Đức hiện đang phát triển với tốc độ nhanh nhất trong
tất cả các nguồn năng lượng tái tạo ở nước này và lần đầu tiên nó vượt
qua thủy năng trong việc cung cấp nguồn điện năng. Năm 2008, năng lượng
sinh khối cung cấp khoảng 3,7% lượng điện tiêu thụ ở Đức, tăng so với
3,1% năm 2007, trong khi đóng góp của năng lượng gió năm 2008 chỉ đạt
6,5%, tăng khoảng 0,1% so với 6,4% của năm 2007. Đóng góp của năng lượng
sinh khối ở Đức được dự báo sẽ tăng nhanh nhờ những cải tiến và công
nghệ mới. Với rất nhiều các dự án nghiên cứu đang được khởi động, nước
Đức được kì vọng sẽ có nhiều bước đột phá hơn nữa nhằm trở thành nền
kinh tế năng lượng xanh đầu tiên của thế giới.
2. Năng lượng mặt trời ở Nam Phi
Nam Phi đang hướng
tới việc chuyển dần từ phát điện bằng than sang phát điện bằng sử dụng
năng lượng mặt trời. Theo kế hoạch, đến giữa thế kỷ XXI, Nam Phi sẽ có
hơn 50% sản lượng điện được sản xuất từ năng lượng mặt trời. Đây là một
chiến lược kinh tế – năng lượng đầy tham vọng với nhiều khó khăn, thách
thức. Nhưng là chiến lược phù hợp với xu thế tất yếu khách quan, khi
nhân loại đứng trước nguy cơ cạn kiệt năng lượng từ dầu mỏ và vật liệu
hoá thạch đang cận kề.
Ngày 26-3-2009, Cơ quan
Quản lý năng lượng quốc gia Nam Phi đã thông qua Chính sách Hỗ trợ năng
lượng tái tạo (REFIT). Đây là điểm đột phá mới sau nhiều năm nước này nỗ
lực phát triển nguồn "năng lượng xanh". Nam Phi là một trong các quốc
gia có nguồn lực năng lượng mặt trời lớn nhất trên thế giới.
Theo đó, Bộ Năng lượng và
khoáng sản Nam Phi cũng đã xây dựng Kế hoạch Phát triển điện sử dụng
năng lượng mặt trời từ năm 2010 đến năm 2050. Với việc thực hiện mục
tiêu này, lượng khí thải của Nam Phi sẽ đạt mức cực đại trong giai đoạn
2020 - 2025, ổn định trong vòng 10 năm và sau đó giảm dần. Nam Phi sẽ
đạt mục tiêu tỉ lệ phát điện từ năng lượng mặt trời tới 55% nhu cầu điện
năng vào năm 2050. Cũng theo kế hoạch của Nam Phi, trong tổng điện năng
từ các nguồn năng lượng tái tạo, điện năng được sản xuất từ nguồn năng
lượng mặt trời sẽ tăng rất nhanh từ mức gần 0% năm 2010 lên 60% vào năm
2015, 70% vào năm 2020, và 90% vào năm 2050.
Chính phủ Nam Phi
đang xem xét đánh giá để lựa chọn một số công nghệ cho các dự án năng
lượng mặt trời (CSP) đang được phát triển trên thế giới như: chảo
parabon; đĩa tập trung (động cơ Sterling); hệ thống thu trung tâm - kính
định nhật tự do; hệ thống gương phản xạ tuyến tính (LER)
Nam Phi hiện đang có lợi thế với các yếu tố cơ bản là: nằm trong khu vực cường độ bức
xạ mặt trời cao; có ngành công nghiệp tương đối phát triển, có khả năng
cung ứng thiết bị cho các dự án năng lượng mặt trời; và có chủ trương
chiến lược đúng.
3. Kinh tế xanh ở Mỹ
Sau khi lên nắm
quyền, Tổng thống Ô-ba-ma đã thực hiện các chính sách mới nhằm chấn hưng
nền kinh tế nước Mỹ, trong đó có chiến lược phát triển năng lượng, phát
triển kinh tế xanh, thực hiện chính sách tiết kiệm năng lượng, giảm bớt
ô nhiễm môi trường và thực hiện chính sách tái tạo năng lượng. Tổng
thống Ô-ba-ma quyết tâm đầu tư 150 tỉ USD để thực hiện chính sách “kinh
tế xanh” trong 10 năm, nhằm mục tiêu chấn hưng nền kinh tế, thúc đẩy
kinh tế phát triển và tạo thêm 5 triệu việc làm mới. Hiện chưa thể biết
được Tổng thống Ô-ba-ma có thành công hoặc thất bại, nhưng chính sách
này được giới nghiên cứu đánh giá là có sức mạnh để duy trì nền kinh tế
Mỹ ở vị trí hàng đầu thế giới.
4. Đặc khu kinh tế xanh ở Trung Quốc
Trung Quốc là nước
đông dân nhất thế giới này đã xây dựng nhiều đặc khu kinh tế theo định
hướng thị trường. Tuy nhiên, do hầu hết các đặc khu kinh tế này đều gây ô
nhiễm môi trường nên hiện nay các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang nỗ lực
hướng đất nước vào quĩ đạo phát triển bền vững, thông qua các đặc khu
“kinh tế xanh”.
Chi tiết của sáng kiến
trên chưa được công bố đầy đủ nhưng cơ quan hoạch định chính sách kinh
tế hàng đầu của Trung Quốc đã kêu gọi đưa ra những bước đột phá mạnh mẽ
và sáng tạo trong chiến dịch bảo tồn nguồn năng lượng và bảo vệ môi
trường sinh thái.
Hai nhóm thành phố thí
điểm lần này là nhóm Vũ Hán thuộc tỉnh Hồ Bắc và nhóm Chu Châu thuộc
tỉnh Hồ Nam. Nhóm Vũ Hán gồm 9 thành phố, với Vũ Hán – thủ phủ tỉnh Hà
Bắc - là trung tâm. Nhóm Chu Châu gồm 3 thành phố thuộc tỉnh Hồ Nam:
Trương Sa, Chu Châu và Tương Đàm.
Theo các quan chức Trung
Quốc, những thành phố này được chọn vì phần lớn đều có nền công nghiệp
lạc hậu, đã khai thác đến cạn kiệt các tài nguyên thiên nhiên và gây ô
nhiễm môi trường. Các thành phố này bị tụt hậu cũng vì kiểu phát triển
bất chấp hậu quả.
Sự lựa chọn trên phù hợp
với chủ trương của Chính phủ Trung Quốc, đó là thúc đẩy tăng trưởng kinh
tế các thành phố miền Trung. Lí do là khu vực này vẫn phát triển chậm
hơn nhiều so với các tỉnh phía Nam và vùng duyên hải, nơi tăng trưởng
kinh tế đang bùng nổ.
5. Tăng trưởng xanh của Hàn Quốc
Hàn Quốc được coi
là nước khởi động “cuộc cách mạng xanh” hơi muộn, nhưng chiến lược “tăng
trưởng xanh” của nước này được cho là rất ấn tượng, với 38 tỉ USD dành
cho chiến dịch giảm thiểu CO2 và xanh hóa 9 ngành công nghiệp
chủ lực. Hơn nữa, còn tạo gần 1 triệu việc làm mới từ nay đến năm 2012,
kích thích khôi phục kinh tế mà không làm tổn hại môi trường. Theo họ,
hiệu quả sử dụng năng lượng và tính thân thiện với môi trường đang trở
thành yếu tố then chốt để tăng cường ưu thế cạnh tranh.
6. Chương trình procalsol của Mê-hi-cô
Chương trình
Procalsol (sưởi bằng năng lượng mặt trời) của Mê-hi-cô ra đã phát triển
mạnh. Năm 2007, Mê-hi-cô đã xuất khẩu lượng sản phẩm pin mặt trời trị
giá 2,3 tỉ USD. Chương trình này được triển khai khắp Mê-hi-cô, dự kiến
đến cuối năm 2011 sẽ mang lại 100.000 việc làm mới cho quốc gia này. Với
những động thái trên, Mê-hi-cô hoàn toàn có thể tham gia tốp đi đầu
trong nền kinh tế xanh của thế giới.
Như vậy, chiến lược
năng lượng mới nhằm tạo lập một nền “kinh tế xanh” hiện không chỉ là
giải pháp phát triển bền vững, mà còn là một trong những cứu cánh để
tránh thảm họa khôn lường do biến đổi khí hậu gây ra. Theo một lãnh đạo
Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP): “Chúng ta cần một cuộc
cách mạng xanh trong một nền kinh tế xanh. Chúng ta cần thay đổi không
những về cách thức sản xuất lương thực mà còn về cách phân phối, tiêu
thụ và tiêu dùng. Chúng ta cần một cuộc cách mạng giúp tăng sản lượng
thuận với tự nhiên hơn là trái với tự nhiên”.
Việt Nam là một
quốc gia ven biển, thuộc vùng xích đạo, có tiềm năng về sức gió và bức
xạ mặt trời vào loại cao trên thế giới, với số giờ nắng trung bình 1.600
- 2.700giờ/năm, cường độ bức xạ bình quân vào khoảng 1.350 – 2.150kWh/m2/năm,
Vì thế, Chiến lược năng lượng mới “năng lượng tái tạo”, “kinh tế xanh”…
của các nước trên thế giới cũng đang được các nhà nghiên cứu và hoạch
định chiến lược quốc gia đặc biệt quan tâm./.
Tài liệu tham khảo
1. Bùi Quang Hưng: Một số
vấn đề từ chương trình phát triển năng lượng điện mặt trời tại Nam Phi.
TC Kiến thức quốc phòng hiện đại. Số 3/2011, tr84.
2. Trọng Thành: Châu Âu muốn chuyển nhanh sang nền kinh tế Xanh. Rfi tiengviet. 10/3/2011
3. Thu Hà (wefweb): Chiến lược năng lượng mới của Obama. vietnamep.com. 9/3/2011
4. Nguyên Linh: Xây dựng chiến lược phát triển nguồn năng lượng tái tạo. baomoi.com. 1/4/2011
