Bài viết được trích từ Tài liệu "Những kỹ năng học tập cần thiết" do CEEA biên soạn, tháng 10/2010
“Nếu
muốn thông minh, bạn hãy học cách hỏi hợp lý, cách chăm chú lắng nghe,
cách trả lời thông minh và ngừng nói khi không còn gì nói nữa” G. Lafata
Hẳn
nhiều bạn sẽ ngạc nhiên khi nghe nói đến “kỹ năng nghe giảng”! “Nghe
giảng” là một khái niệm rất quen thuộc với các bạn từ lúc bước chân đến
trường. Tuy nhiên, sẽ có rất nhiều bạn nghe thầy cô giảng nhưng không
hiểu bài, không nắm bắt được thông tin bài học dẫn tới việc học tập kém
hiệu quả. Câu hỏi đặt ra cho các bạn là nghe giảng có cần phải có kỹ
năng không? Và làm thế nào để có thể nghe giảng một cách hiệu quả?
Theo
Joshua D. Guilar, trong quá trình học tập của phần lớn học sinh, hoạt
động nghe của bạn chiếm tới 53%, hơn tổng các hoạt động nói, đọc, viết
cộng lại.
Điều
đó chứng tỏ nghe giảng là quá trình tiếp nhận thông tin cơ bản nhất của
việc học tập trên lớp. Vì vậy, việc rèn luyện những kỹ năng học tập,
trong đó có kỹ năng nghe giảng giúp ích rất nhiều cho quá trình học tập
của bạn.
1. Các bước chuẩn bị
Để nghe giảng có hiệu quả, bạn cần có các bước chuẩn bị
§ Đọc lướt nội dung bài học:
Trước khi đến lớp, bạn có bước chuẩn bị bài ở nhà. Bên cạnh việc giải
bài tập, học bài cũ, bạn cần đọc qua nội dung bài học của ngày hôm sau.
Thao tác này giúp bạn định hình được nội dung kiến thức sẽ học, khi lên
lớp những điều thầy cô giảng không hoàn toàn mới mẻ với bạn.
§ Chuẩn bị câu hỏi không hiểu:
Khi đọc nội dung bài học, bạn nên ghi chú những nội dung quan trọng,
những câu hỏi, những vấn đề bạn chưa hiểu; hoặc bạn có cách lý giải khác
về bài học để đến lớp đặt câu hỏi nhờ thầy cô giáo giải đáp.
2. Các nguyên nhân nghe giảng kém hiệu quả
Nghe
giảng không hiệu quả sẽ kéo theo việc không hiểu bài, không làm được
bài tập và gây trở ngại cho việc học các bài tiếp theo.
Nguyên nhân từ phía chính bạn
· Nghe tập trung/không nỗ lực nghe:
Bạn thật sự không tập trung vào những vấn đề thầy cô giảng, không nỗ
lực tiếp nhận những kiến thức thầy cô truyền tải. Chỉ cần một lần mất
tập trung, sự gián đoạn sẽ gây trở ngại cho bạn trong việc tiếp nhận
những kiến thức tiếp theo.
· Nghe “phục kích”:
Bạn biết thế nào là đánh du kích của dân quân ta không? Các cô chú dân
quân nằm phục ở đâu đó kín đáo và bất ngờ giáng đòn khiến quân địch trở
tay không kịp. Nghe “phục kích” ở đây cũng có nghĩa tương tự như vậy,
lâu lâu nghe một chút. Kiểu nghe giảng này không tốt cho bạn: thứ nhất
nó khiến bạn không hệ thống được nội dung bài học; thứ hai, bạn có thể
để lỡ những kiến thức quan trọng của bài học.
· Nghe một phần:
Bạn chỉ nghe một phần nội dung bài học, không chú ý đến toàn bộ bài
giảng. Tuy không giống kiểu nghe giảng “phục kích”, nhưng nó cũng có
những cái hại tương tự đó là bạn bỏ lỡ nhiều kiến thức mà bạn cho là
không quan trọng.
· Giả vờ nghe:
Đây có vẻ như là vấn đề gặp phải thường xuyên của các bạn tuổi mới lớn!
Bạn giả vờ chăm chú nghe giảng, gật gù theo những ý kiến thầy cô đưa
ra, nhưng tâm trí bạn lại đang lơ lửng tận đâu đâu. Điều này thật không
tốt tí nào, bạn có thấy thế không?
· Võ đoán, ngộ nhận:
Một trường hợp nữa đôi khi các bạn cũng mắc phải, đó là võ đoán, ngộ
nhận những nội dung mình tiếp nhận được. Vì thế, khi có những vấn đề
không hiểu rõ, bạn nên đặt câu hỏi để được thầy cô giáo giải đáp, giúp
bạn khắc phục những ngộ nhận và hoàn chỉnh bài học của mình hơn.
Nguyên nhân khách quan
· Quá nhiều thông điệp:
Bài học có quá nhiều thông tin đến cùng một lúc, bạn không nghe hết
được dẫn đến việc không biết nghe cái nào, bỏ cái nào. Bạn lúng túng
trong việc chọn lọc thông tin, mãi loay hoay xử lý một thông tin nào đó
bạn sẽ để lỡ bài học, mất tập trung hơn và chỉ nghe được một phần nhỏ
những gì thầy cô dạy.
· Rối nhiễu tâm lý:
Tuổi học trò mộng mơ với bao nhiêu điều cần quan tâm như hôm nay ca sĩ
thần tượng của mình ăn mặt ra sao, đi giao lưu ở đâu? Bạn ở lớp 10A3 hay
đáo để, không biết mình làm quen bạn ấy có được không nhỉ?, ... Có
những mối bận tâm, ưu tư theo các bạn vào lớp học và việc không tập
trung nghe thầy cô giáo giảng bài là điều khó tránh khỏi.
· Môi trường học tập:
Lớp học ồn ào, những hoạt động ngoài sân, đôi khi một đám mây bay qua,
một chú chim chao bên cửa sổ cũng làm bạn để tâm hồn đi lang thang,
không kịp quay về với bài học trong lớp.
· Có vấn đề về thính giác:
Bạn nghe không được rõ, bạn không nghe kịp cô nói gì, đôi khi bạn nghi
vấn sao hôm nay cô giáo nói tiếng được tiếng mất thế nhỉ? Hãy cẩn thận,
có thể bạn đang có vấn đề về thính giác.
3. Các kỹ năng cần có để nghe giảng hiệu quả
Quy trình lắng nghe:
Đòi hỏi trước tiên trong việc nghe giảng trên lớp đó là các bạn phải thật sự nghiêm túc và tập trung.
Đế
nghe giảng một cách có hiệu quả, bạn không phải chỉ ngồi nghe chăm chú,
ghi toàn bộ những lời thầy cô giáo nói vào vở là đã nghe hiệu quả. Đó
là một quá trình cần có những kỹ năng nhất định, bạn cần phải luyện tập
thường xuyên để có một thói quen nghe giảng tốt nhất.
3.1. Nghe giảng có hiệu quả
Thái độ
· Gác tất cả các việc khác lại: Việc trước tiên cần làm là gác hết những việc không liên quan đến bài học
hiện tại lại. Làm việc riêng, nghĩ ngợi những việc không liên quan đến
bài học làm đầu óc của bạn phân tâm, bạn nghe giảng mà như đang “phục
kích” bài học, giả vờ là mình đang học tập chăm chú.
· Kiểm soát cảm xúc bản thân: Hãy gạt những suy nghĩ vu vơ ra khỏi đầu,
đừng để những cảm xúc vui buồn bất chợt chi phối sự tập trung của bạn.
Kiểm soát cảm xúc giúp bạn có thái độ hợp tác trong quá trình nghe
giảng, kiểm soát được những phản hồi của bản thân đến giáo viên và những
bạn học khác.
· Nỗ lực và tập trung: Nỗ lực và tập trung
thể hiện thái độ và trách nhiệm của bạn với bài học. Khi có một nguyên
nhân nào đó khiến bạn mất tập trung, hãy nỗ lực dừng những suy nghĩ
ngoài luồng đó lại và kéo sự chú ý của bản thân vào bài học trở lại một
cách nhanh nhất có thể. Việc tập trung sẽ giúp bạn giải quyết những vấn
đề của bài học nhanh chóng hơn rất nhiều.
· Nhìn vào người nói:
Vì sao phải nhìn vào người nói? Các bạn có thể nghĩ là mình không nhìn
mà vẫn nghe tốt thì có trở ngại gì đâu? Tuy nhiên, kinh nghiệm cho thấy
khi nhìn vào thầy cô đang giảng bài, bạn sẽ nắm bắt được những diễn biến
tâm lý tình cảm của thầy cô theo nội dung bài giảng, đó là cách lôi kéo
sự tập trung chú ý của bạn.
· Hồi đáp:
Các bạn nên phản hồi với thầy cô giáo về những thông tin mình tiếp nhận
để thầy cô giáo biết rằng học sinh của mình đã tiếp nhận được những
thông tin bài học. Hồi đáp cũng thể hiện thái độ tôn trọng của bạn dành
cho thầy cô giáo của mình.
Những việc cần làm khi nghe giảng
Vừa rồi chúng ta đang nói về thái độ khi nghe giảng, bay giờ chúng ta bàn đến cách các bạn làm việc trong quá trình nghe giảng.
· Diễn giải, phân tích nội dung:
Như trên đã nói, khi học một bài học mới có quá nhiều thông tin bạn
tiếp nhận cùng một lúc, các bạn sẽ bị rối và mất tập trung trong nghe
giảng.Để cải thiện điều này, bạn cần làm chính là tập trung nghe, phân tích thông tin nghe được từ thầy cô giáo, và tìm ra ý chính của bài học, đừng để mình bị nhiễu vì phải tiếp nhận nhiều thông tin cùng một lúc.
· Hỏi để hiểu rõ vấn đề:
Ông bà mình có câu: “Muốn biết phải hỏi, muốn giỏi phải học”. Các bạn
đừng ngần ngại hỏi thầy cô giáo khi mình gặp phải những vấn đề không
hiểu lúc nghe giảng. Thầy cô giáo rất sẵn sàng lắng nghe và giúp bạn
giải quyết vấn đề của mình. Đừng ngần ngại khi đặt câu hỏi!
· Không võ đoán:
Nghe giảng đồng nghĩa với việc tiếp nhận nhiều thông tin mới, xa lạ với
bạn, những thông tin không nằm trong vùng kiến thức bạn đang có nên bạn
sẽ không hiểu hết được. Bạn đừng vội võ đoán và kết luận về những điều
đó, nếu không hiểu vấn đề bạn cần nhờ sự hỗ trợ từ phía thầy cô giáo để
hiểu ý nghĩa bài học thấu đáo hơn. Đừng nên để những ý nghĩa của bài học
trong mơ hồ dẫn tới việc võ đoán ý nghĩa của nó.
3.2. Ghi chép trong quá trình nghe giảng
Ghi
chép là một việc rất quan trọng trong quá trình nghe giảng của bạn.
Nghe, nhìn vào người giảng và ghi chép là ba hoạt động gắn bó mật thiết
trong quá trình nghe giảng.
· Ghi chép khái niệm:
Các khái niệm là những phần lý thuyết đã có trong tài liệu học tập. Bạn
nên ghi chép lại để thêm một lần ghi nhớ được khái niệm
· Ghi theo hệ thống bài học:
Khi giảng bài, thầy cô giáo ghi bài trên bảng theo cấu trúc bài học,
bạn cần ghi theo cấu trúc và bổ sung những ý chính mình nghe được theo
cách bên dưới.
· Ghi ý theo cách của bạn:
- Chính xác, ngắn gọn: trong khi nghe giảng, bạn đã có thao tác phân tích và chọn lọc thông tin, bạn ghi lại những thông tin mình nghe được một cách chính xác, ngắn gọn và dễ hiểu.
- Tập trung vào những điểm chính của bài giảng: Trong phần nghe giảng đã nói, bạn cần phải phân tích, chọn lọc và tìm ra ý chính của bài học. Bạn cần tập trung vào những ý chính của bài giảng, ghi chép cẩn thận những ý chính đó để làm tài liệu học tập.
Nghe
giảng là một kỹ năng trong rất nhiều kỹ năng học tập trên lớp bạn cần
phải có. Luyện kỹ năng nghe giảng không chỉ giúp ích cho việc học tập
của bạn trên lớp mà còn giúp bạn rất nhiều trong quá trình học tập, làm
việc và cả trong đời sống.
(http://ceea.ier.edu.vn/hoat-dong-tu-van/cac-n-phm-ca-ceea/345-k-nng-nghe-ging#comments)
